Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
NEFES
Prof. Dr.  FAZİLET KARAKOÇ
Çocuk Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Yazı Boyutu:
KOAH çocuklukta mı başlar?

Hadi baba sen yaparsın…
18 Kasım Dünya KOAH günü

‘Nedir KOAH?’ Diye bir soru gelecek aklınıza hemen, televizyonlarda gösterilen ‘Hadi baba sen yaparsın…’ Kamu spotunu hatırlayın, koşarken ya da dans ederken nefesi kesilen babasını tekrar koşturmaya ya da dans ettirmeye çalışan gençlerin olduğu spot... (Bu konuya tekrar geri döneceğim:)).


KOAH Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı” isminin baş harflerinden oluşan kısaltılmış bir hastalık ismidir. KRONİK kelimesi uzun süredir devam eden anlamındadır. OBSTRÜKTİF kelimesi tıkayıcı anlamındadır ve bu hastalıkta nefes borularının (bronşların) tıkandığını göstermek için kullanılır.

O halde KOAH’ı, “uzun süredir bronşlarda tıkanmaya neden olan bir hastalıktır” şeklinde tarif edebiliriz. Her hastalığın derecesi vardır, KOAH’ında öyle. Akciğer kapasitesindeki düşüklüğün ve hastanın şikayetlerinin derecesine göre hastalık hafif, orta, ağır ya da çok ağır olarak sınıflandırılır.

KOAH sık rastlanılan bir hastalıktır…
Dünyada 40 yaş üstü yetişkinlerde KOAH sıklığı %20 dir. Türkiye yapılan çalışmalarda da sıklığın bu civarlarda olduğu düşünülmektedir. Ne yazık ki erken tanısı ile ilgili sorunlar var ve dünyadaki KOAH hastalarının ancak %25-40’ı ülkemizde ise %8.4’ü KOAH tanı ve dolayısı ile tedavi alabiliyor. KOAH en önemli ölüm nedenleri arasında dünyada 4. ve Türkiye de ise 3. sıradadır.

KOAH bulguları nelerdir?
En sık rastlanan bulgular uzun süredir devam eden öksürük, balgam ve nefes darlığı şikayetleridir. İlk şikayetler öksürük ve sabahları az miktarda balgam çıkarmadır, özellikle sigara içen insanlar bu şikayetleri önemsemezler ve sigara içmenin doğal sonucu gibi düşünürler. İlerleyen hastalık ile birlikte öksürük şiddetlenir ve balgam miktarı giderek artar. Nefes darlığı hastalığın erken dönemlerinde koşma, hızlı yürüme veya merdiven çıkma gibi eforlarda ortaya çıkarken, hastalığın ilerlemesi ile istirahatte dahi nefes darlığı oluşur. Genellikle öksürük, balgam ve nefes darlığı şikâyetleri 50 yaşına doğru ciddi şekilde artış gösterir. Bütün bu yakınmalar kış aylarında ve özellikle hava kirliliğinin yoğun olduğu dönemlerde ve gribal enfeksiyonlar sonrasında çok artar.

Ben bir Çocuk Göğüs Hastalıkları doktoruyum neden bir erişkin hastalığı olan KOAH’tan bahsediyorum?
Evet  KOAH için major risk faktörü sigaradır. Bununla birlikte daha hamilellik döneminden itibaren başlayan bazı faktörlerin KOAH’nın gelişiminde önemli olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.

Bu neden ile de bu faktörlerin bilinmesi ve kontrol altına alınması KOAH gibi önemli bir hastalığın önlenmesi açısından çok önemlidir.

‘Yedisinde ne ise yetmişinde de odur’
Diye bir atasözümüz vardır herkes bilir. O atasözü bizim söylemeye çalıştıklarımızı bir çırpıda  anlatıveriyor aslında…  Çocuklarımız doğdukları andan itibaren büyüyorlar, boyları uzuyor, kilo alıyorlar ve akciğerleri de büyüyor… Özellikle hayatın ilk 6-10 yılı içerinde akciğerin büyümesini ve gelişmesini  olumsuz etkileyen hastalıklar ileriki yıllarda KOAH gelişimi riskini arttırıyor.

İşte ben de tam bu neden ile Dünya KOAH günü öncesinde KOAH gelişimi açısından risk oluşturabilecek çocukluk çağı hastalıklarına değinmek istedim.

En önemli neden sigara ile başlayalım…
Sigara KOAH açısından en önemli risk faktörü, kişinin sigara içmesi KOAH riskini arttırıyor. Bir de  çocukluktaki sigaraya maruziyet var…

Henüz anne karnında iken annenin sigara içmesi ya da annenin pasif içici olması ( yani hamilelik döneminde annenin sigara içilen ortamlarda bulunması) akciğer kapasitesinde erişkin döneme kadar uzanan düşüklüklere yol açtığı  ve KOAH açısından risk faktörü olduğu gösterilmiştir.

Çocuklukta geçirilen Alt solunum Yolu enfeksiyonları

Çok sayıda uzun dönem çalışma hayatın erken dönemlerinde solunum yolu enfeksiyonu geçirmenin takip eden dönemde  erişkin döneme kadar uzanan kronik solunum problemleri  akciğer kapasitesinde düşüklükler için risk faktörü olduğunu göstermektedir.

Özellikle 3 yaşından önce (radyolojik olarak kanıtlanmış zatürre) geçiren çocukların erişkin dönemdeki akciğer kapasitesin hayatın erken dönemlerinde zatürre geçirmeyen kişilere  göre daha düşük olduğunu gösteren çalışmalar vardır. Bu neden ile hayatın erken dönemlerindeki zatürre gibi alt solunum yolu enfeksiyonlarının erken ve etkin tedavisi ve sonrasında bu hastaların erişkin döneme kadar  uzun  dönemde solunum problemleri ve açısından  bir çocuk göğüs hastalıkalrı hekimi tarafından izlenmesi ve akciğer kapasitesinin ölçülmesi uygun olacaktır.

Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde hayatın erken dönemlerinde pnömoniye en sık neden olan etkenler virüslerdir, Respiratuvar sinsisyal virus (RSV) en önemli etkenlerdendir. Özellikle erken doğan ve risk grubunda olan prematüre bebeklerde hayatın ilk 1-2 yılında RSV için kış aylarında aylık olarak verilen koruyucu ilaçlar verilir. Bu tedavi her erken doğan bebeğe değil tanımlanmış risk grubundaki bebeklere verilir.

Çocukluk çağı astımı KOAH açısından en önemli risk faktörlerinden biridir.
Astım çocukluk çağında hem dünyada hem de ülkemizde en sık rastlanılan hastalıklardan biridir. Genetik ve çevresel birçok faktör hastalğın gelişimini ve seyrini etkilemektedir.
Doğumdan itibaren ilk 6 yaş, astımı olan çocuklarda hava yolu gelişimi için çok kritiktir. Okul yıllarında ve erişkin dönemde de astımın doğal seyri ile uyumlu olarak solunum fonksiyonlarında bir azalma görülmek ile birlikte hayatın erken dönemlerindeki kayıplara oran ile çok daha düşüktür.

Astımlı çocuklarda akciğer kapasitesinde oluşan değişikliklerin önemli bir kısmı okul öncesi dönemde oluşmaktadır.

Bu dönemde akciğer kapasitesindeki bu düşmeyi etkileyen en önemli faktör çocukların geçirdikleri astım ataklarıdır. Bu atakların ne kadar sık  ve şiddetli ise  akciğer kapasitesini o kadar fazla etkiler.

Akciğer kapasitesindeki bu azalmalar nedeni ile orta derecede astımı olan çocukların %17‘si erişkin dönemde 1. Derece (HAFİF) KOAH, %5’i 2. Derece (HAFİF_ORTA) KOAH tanısı alırlar. Astımlı çocuklarda artmış KOAH sıklığı sigara içmeden bağımsızdır. KOAH lı hastalarda 50 yaşında oluşan solunum fonksiyon testi kayıplarının önemli bir kısmının çocukluk yıllarında oluşmaktadır. İşte tam da bu neden ile KOAH aslında çocukluk çağından başlayan bir hastalıktır diyoruz.

Sadece çocukluk çağı astımı değil okul öncesi dönemde tekrarlayan hırıltı atakları da KOAH açısından risk faktörüdür.
Okul öncesi dönemde bir çok çocuk viral enfeksiyonlar ile birlikte tekrarlayan hıırltı  şikayeti ile hekimlere başvurmaktadır. Bu hastalar için   ‘Büyüyünce geçecek nasıl olsa’ diye düşünülmektedir. Ama bu sürenin nasıl geçtiği iki neden ile çok önemli. Birincisi bu süreçteki yaşam kalitesi, ikincisi belki daha da önemlisi uzun dönemdeki akciğer sağlığı… Ben hastalarım ile konuşurken hep vurgularım artık Amerika daki doktorun, İngiltere'deki doktorun tedavisi diye bir şey yok. Evet tabii ki ‘Her yiğidin bir yogurt yiyişi var’ ama hem çok sık rastlanan hem de uzun dönem akciğer sağlığı açısından çok önemi sonuçları olabilecek bir hastalıktan bahsediyoruz. 2016 yılında çok önemli bazı çalışmaların sonuçları yayınlandı. Bunlardan biri çocukluk çağında tekrarlayan hırıltıları olan bebekleri tam 50 yıl boyunca izleyen bir çalışma, bu zamana kadar yayınlanmış en uzun dönem izlem çalışması. 1964 yılında 10-15 yaşlarında çalışmaya dahil edilen çocuklar, 198, 1995, 2001 ve 2014'te 60-65 yaşlarında tekrar değerlendirilmişler. Ve KOAH  riskinin çocukluk çağı astımı ve çocukluk çağında viral enfeksiyonlar ile tekrarlayan hırıltı atakları olan çocuklarda artmış olduğu görüldü.

İşte bu neden ile okul öncesi dönemde viral enfeksiyonar ile öksürük, hırıltı atakları olan çocukların bu atakların sıklığına ve şiddetine göre uluslararası tedavi rehberlerinin önerilerine uygun olarak çocuk göğüs hastalıkları hekimleri tarafından takip ve tedavi edilmesi gerekiyor. Bu hastalarda öksürük , hırıltı gibi şikayetler otaya çıktığında bunun tedavi edilmesi önemli ama daha da önemlisi bu ataklar olmadan enegellenmesi yani koruyucu tedavilerin verilmesi…

KOAH gelişimini etkileyen bir diğer faktör de beslenme yetersizliği
Kronik olarak beslenme yetersizliği olan toplumlarda, annedeki mikrobesin eksikliklerinin (vitamin, mineral, yağ) çocuklarda akciğer gelişimiz olumsuz etkilediği gösterilmiş. Nepal'de yapılan bir çalışma doğumdan önce ve sonra annenin diyetine Vitamin A desteği eklenmesinin bu annelerden doğan çocuklarda 9-13 yaşlarında solunum fonksiyon testlerinin bu vitamin desteğini almayan annelerin bebeklerinden daha yüksek olduğu gösterilmiş.

KOAH için çok önemli diğer bir risk faktörü de ergenlik dönemde sigara içimidir…
Ergenlik döneminde sigara içimi akciğer kapasitesinde azalmaya yol açar.  Küresel Gençlik tütün araştırması sonuçlarına göre 2003-2012 verileri karşılaştırıldığında, 13-15 yaş grubunda herhangi bir zaman sigara içenlere %23, devamlı içenlerde %51, nargile içenlerde %88, gelecek yıl başlarım diyenlerde %96 artış var. Ne yazık ki iyi uygulanmayan kanunlar nedeniyle, gençler giderek daha fazla sigara içiyor. Sigaranın KOAH etyolojisinde ne kadar önemli bir faktör olduğunu dikkate aldığımızda bu veriler ışığında önümüzdeki  20 yıl içinde bugünkünden çok daha fazla KOAH hastası olacağı kestirilebilir.

ABD yapılan bir çalışma anti sigara kampanyaları sayesinde adolesanlarda aktif sigara içiminin 1996 yılında %18 iken 2014 yılında %3’e düştüğünü göstermiş. Ama ne yazık ki  son 30 gün içinde e-sigara kullanan öğrencilerin oranı 2010 yılında %1.5 iken 2014 yılında %17.2’ye artmış. E-sigara deneyen adolesanların bunu denemeyenlere oran ile daha fazla sigaraya başladıkları gösterilmiş. Eğer bu trend bu şekilde devam eder ise son 20 yılda antisigara kampanyaları ile kaydedilen kazanımların kaybolacağı düşünülüyor.

Sonuç olarak genetik, çevresel ve gelişimsel birçok süreç erken çocuklukta  hem  ulaşılabilen en yüksek akciğer kapasitesiniz azaltarak hem de erişkin dönemde akciğer kapasitesindeki düşüşü hızlandırarak KOAH riskini arttırmaktadır.

KOAH nasıl engellenir?
Öncelikle hadi baba sen yaparsından başlayalım… Bu spot ile ilgili bazı eleştirilerim var. Öncelikle Sadece ‘Hadi baba...‘ değil annelerde KOAH oluyor, bunu unutmayalım. İkincisi nefes darlığı olan bir kişiyi tekrar koşu ya da dans pistine sürüklemek yerine orada verilmesi gereken mesaj kişinin alması gereken (hatta acil olarak alması gereken) doğru sağlık hizmetine yönlendirilmesi ve hastalığın tedavisi olmalıdır.

Üçüncüsü ve beni bir çocuk göğüs hastalıkları hekimi olarak en çok ilgilendiren konu KOAH önlenebilir mi? Madem çocukluktan süregelen bir çok faktör KOAH gelişimini etkiliyor bunları ne kadar değiştirebiliriz?

Tabii ki her şeyi değiştiremeyiz ama neler yapabiliriz ?
Çocukluk döneminde, anne karnından itibaren sigaraya maruziyeti ortadan kaldırmalıyız.
Çocukluk dönemindeki solunum yolu enfeksiyonlarının erken ve iyi tedavisi, sonrasında da çocukların iyi takip edilmesi önemli...
Çocukluk çağı astımının iyi bir şekilde takip ve tedavi edilmesi çok önemli...
Sağlıklı, mutlu, huzurlu , aydınlık yarınlarda çocuklarınız ile birlikte nefesiniz kesilmeden uzun koşulara katılabileceğiniz, gönlünüzce dans edebileceğiniz güzel günler diliyorum...

Sevgi ve selamlarımla


Yorumlar
Annelik1 - (27.03.2020 09:00:15)
bu günlerde daha bir anlam kazandı açıkçası ciddi şekilde bu hastalığa sahip olanlar virüs salgınından daha fazla etkileniyor.
Copyright 2007-2024 ® NETATÖLYE - Tüm hakları saklıdır. İzinsiz alıntı yapılamaz.