ÜYE OL | ŞİFREMİ UNUTTUM

Uykunun, sağlımızdaki yeri her geçen gün daha iyi anlaşılıyor. Henüz yeni bir bilim dalı olan Somnoloji; yani Uyku Sağlığı Bilimi, uykuyu sadece dinlenme süreci değil, beynin yenilenme süreci olarak tanımlıyor. Peki siz bu süreci ne kadar verimli değerlendiriyorsunuz? Dr. Sabri Derman'ın anlatımıyla uyku bozukluklarını tanıyın. Ve soruları yanıtlayarak uyku kalitenizi test edin.

Uyku aslında tıbbın tam da çözemediği, beynin keşfedilememiş gizemli bir alanı. Hemen hemen bütün canlılar belirli bir süre çalışıyor, belirli bir süre dinleniyor. Canlılar geliştikçe, beyinde uyku ve uyanıklık döngüleri, gündüz veya gece o canlının aktif olmasına göre değişiyor. Kertenkeleler düzeyinin üstündeki bütün hayvanların uykusunda rüya gördüğü bir dönem var; REM uykusu denilen bir uyku süreci. Uykuda vücut tamamen felç olmuş duruma geçerken, bütün kaslar gevşek ama sadece beyin oldukça aktif işliyor. Eskiden uyku pasif bir eylem zannediliyordu, ancak bugün tıpta Somnoloji adı verilen Uyku Sağlığı Bilimi var. Bunun için çok yol katedildiğini anlatan Dr. Sabri Derman “Yaygın kanının aksine, uyuyunca; düğme kapandı, beyin devre dışı, uyanınca düğme açıldı, beyin işlemeye başladı demek değildir” diyor. 

EN ÖNEMLİ 3 İHTİYAÇ; SU, YEMEK, UYKU!
Bizim düzeyimizdeki karmaşık canlıların yaşamında en önemli üç olgu; su içmek, yemek yemek ve uyumak. Uykunun kalite, süre, zamanlama olarak bozulmasının ne gibi bir maliyeti olduğunu genel olarak bilmiyoruz. Ancak, uyku sanıldığı gibi sadece dinlenme demek değildir. Uyku beyin için şart olan bir süreçtir. Bütün canlıların uyku sürecinde kendini yenilemesi, beynin işlevlerini düzenlemesi, bellekle ilgili çalışmaları yapması, gün içinde gelen bilgileri değerlendirip çeşitli şekilde belleğe atması, o bellekten lüzumsuz ayrıntıların çıkartılması, beynin değişik yerlerindeki bilgilerin birbirleriyle ilintilendirilmesi, alınan bilgilerin günlük hayat için önem sırasının belirlenmesi, kısa süreli bellek uzun süreli bellek arasındaki geçişlerin yapılması açısından uyku olmazsa olmaz. Beyin muazzam bir mekanizmadır. Uyurken çekilen EEG’ye ya da fonksiyonel MR’a bakıldığında, özellikle rüya görürken beynin kan akımının, uyanıkken olduğundan daha fazla olduğu, metabolizmanın daha yüksek olduğu görülüyor. Yani biz uyurken beynimiz harıl harıl çalışıyor.

NE KADAR UYKUYA İHTİYACINIZ VAR?
Herkesin beyni 8 saat uykuya ihtiyaç duymayabiliyor. 4-5 saat de yeterli gelebiliyor ve kişi 3 saat yatakta anlamsız bir şekilde dönüp duruyor. Bir insanın uyuması için gerekli zaman; “ertesi gün kendisini dinlenmiş, dinç, keyifli ve mutlu hissettiği süre” olarak tanımlanıyor. Bazen kişi saatlerce uyumak isteyebiliyor ya da günlerce... Birikmiş yorgunluğunu ödemeye çalıştığında böyle oluyor. Uyku kredi kartı hesabına benzetilirse; biyolojik ihtiyacından daha az uyuyan insan uyku kredi kartı hesabından para çekmiş oluyor. Sonunda bu kart ekstreyi gönderiyor. Uyku borcu var ve bu hesabı ödemek gerekiyor.

Bazen bu ödeme; kalp krizi şeklinde de olabiliyor, gün içinde keyifsizlik, unutkanlık, dikkatsizlik, motivasyon eksikliği şeklinde olabiliyor. Ama o kredi kartı borcu Uyku Bankası’ndan geliyor ve vücut bir şekilde bunu ödüyor.

Kendi optimum uyku sürenizi belirlemek için şöyle bir yol izlemek gerekiyor: Tatilde 5-6 gün, çok düzenli ve dengeli beslenme, içki, kahve, çaydan uzak duracaksınız. Uykunuz geldiğinde yatacaksınız, uykunuzu tamamen aldığınızda kalkacaksınız. Bunu, rutin olarak ortalama 4-5 gün yapacaksınız. Vücudunuzun uyku borçları ödendiğinde, ideal uyku sürenizi vücudunuz kendiliğinden söyleyecektir.

UYKU KALİTENİZİ TEST EDİN! Aşağıdaki sorular uyku alışkanlıklarınız ve sorunlarınız hakkında bir değerlendirme elde etmenize yardımcı olacaktır. Size uygun olduğunu düşündüğünüz şıkları not alıp toplayın ve sonra alttaki açıklamaları okuyun. Ancak unutmayın ki, bu test bir uyku rahatsızlığınız olup olmadığı konusunda size bir fikir vermek amacıyla hazırlanmıştır. Gerçekten bir uyku rahatsızlığınızın olup olmadığına ancak hekiminiz karar verebilir. 1)  İyi uyuduğunuzu düşünüyor musunuz? a. Deliksiz uyuyorum     b. Uyuyamıyorum c. Ara sıra uyanıyorum  d. Uzun süre uyanık kalıyorum 2)  Sabah uyanmakta güçlük çekiyor musunuz? a. Tam zamanında uyanıyorum ve hemen yataktan çıkıyorum b. Uyanmakta güçlük çekiyorum c. Biraz daha uyuma ihtiyacı duyuyorum, yataktan kolay çıkamıyorum d. Zamanından önce uyanıyorum ve bu beni yorgun hissettiriyor   3) Gün içinde kendimi... a. Zinde ve enerjik hissediyorum b. Sıklıkla yorgun hissediyorum c. Yemekten sonra bir ağırlık çöküyor, uyumak istiyorum d. Zaman zaman kendimi uyuklar buluyorum 4)  Uykudayken... a. Çok sık rüya görüyorum b. Horluyorum, nefesim daralıyor, hava alma ihtiyacı hissederek uyanıyorum c. Zaman zaman bacak kasılması ve kramplar geçiriyorum d. Gece aniden uyanıyorum, çığlık atma, yataktan sıçrama gibi sonradan hatırlamadığım şeyler yapıyorum 5)  Normal bir gece uykusunda... a. Hiç uyanmam b. 1-2 kez uyanırım c. 5-6 kez uyanırım, hiç uyuyamadığım da olur d. Hiç uyuyamam 6) Uyandıktan sonra kendinizi ne zaman zinde hissediyorsunuz? a.  Hemen b. 10 dakika sonra c. Kahvaltıdan sonra d. Öğlene doğru 7) Akşamları... a. Düzenli olarak aynı saatte yatarım b. Yorgun hissettiğimde yatarım c. Çok geç saatlere kadar uyanığımdır d. Sabah uykuya dalarım, gece ayaktayımdır Değerlendirme: 1’den 7’ye kadar soruları cevaplayın. A’lar çoğunluktaysa uyku kalitenizin  iyi olduğunu düşünebilirsiniz. B’ler çoğunluktaysa huzursuz bir uykunuz var; C’ler çoğunluktaysa tedavi gerektiren bir rahatsızlığınız olduğundan şüphelenebilirsiniz. D’ler çoğunluktaysa acilen tıbbi yardım almanız gerekiyor.