Basit kelimelerle kurulan ilk cümleler çocuğun gelişim evresinde önemli adımlardan biridir. Kendi başına bir birey olmaya çalışan çocuğunuz isteklerini söyleyebilmek, sevinçlerini ve kızgınlıkların ifade edebilmek için önemli ve gerekli bir araca sahip olmaktadır. Bu dönemde ona yardımcı olmanız, değişik araçlar sunmanız, çocuğunuzun dil gelişimini etkileyecek ve hızlandıracaktır.

Bebeğinizi değişik yerlere götürün

Yeni yeni yürümeye başlayan bebeğiniz, konuşmayı öğrenmeden önce basit kelimeleri, bu kelimelerin ne anlama geldiğini hafızasında depolamaya başlar. Alıcı kelime haznesini geliştiren bebeğiniz, bu kelimeleri konuşarak kullanamasa da kafasında fikirler oluşturabilir. Bu depoyu etkinleştirmek için çocuğunuzu değişik ortamlara mümkün olduğunca çok götürün. Süper markette yapılan alışveriş, parkta bir gezinti, deniz kıyısında bir yürüyüş, otobüste bir yolculuk, bebeğiniz için heyecan verici bir deneyimdir. Bu ortamlar hakkında bebeğinizle konuşun. Onun anlayabileceği kelimelerle gördüklerini anlatın. Görsel hafıza, öğrenilen bilgilerin saklanmasında oldukça etkilidir. Parkta gördüğünüz bir kuşu bebeğinize anlattığınızda, çocuğunuz bu görüntüyü ve duyduğu kelimeleri hafızasında birleştirerek, ileriki dönemde bu bilgisini kullanacaktır.

Kitaplar dil gelişiminde etkili araçlardır

Resimli kitaplardan çocuğunuza hikayeler okumak, arada durup resimlerdeki tanıdık nesneleri göstermek, yaşamla bağlantılar kurmak, hikayede ne anlatıldığı üzerine fikirler oluşturmak, onun dil ve zeka gelişimi için bulunmaz bir fırsattır. Küçük çocuklar için hazırlanan kitaplar, büyük resimleri, basit anlatımları ve çocuğun kolaylıkla kullanabilmesi için özel tasarım ve malzemeleri ile size büyük kolaylık sağlar.

Küçük çocuklar aynı hikayeyi tekrar tekrar dinlemekten hoşlanırlar. Öğrenme sürecinde tekrarın etkisi düşünüldüğünde, bu sık tekrarlar size sıkıntı değil mutluluk verecektir. Kitaplarda görüp okuduğunuz şeyleri, yaşamdakilerle de birleştirerek kelime ve fikirleri pekiştirebilirsiniz. “Bak, bu köpek aynı komşumuzun köpeğine benziyor değil mi? Sadece biraz daha büyük” gibi.

Çocuğunuzla konuşun, konuşun, konuşun

Çocukların dili etkin kullanmaları, anlamaları ile doğru orantılıdır. Dili anlamaları için de konuşulanları tekrar tekrar duymaları gerekir. Bu tekrarları yapmak da size düşüyor. Tek taraflı bir konuşma olsa da, yeni yürümeye başlayan çocuğunuz söylediklerinizden bir şey anlamıyormuş gibi görünse de anlatmaya devam edin. Tabi aşırıya da kaçmamak gerekir. İşitsel olarak aşırı yüklenme diye bir kavramın olduğunu unutmayın. Bakışları donuklaştığında, size olan ilgisi tamamen kesildiğinde konuşmayı bırakın. Çocuğunuzun sessiz dönemlere de ihtiyacı olduğunu, çevresinden yardım almadan kendisinin de gözlemde bulunmak isteyeceklerini de unutmayın.

Nesneleri isimlendirin Sıfat ve zamirleri kullanın

Parka giderken, yemek yedirirken, oyun oynarken yani bebeğinizle paylaştığınız her anda yaptıklarınız ve gördükleriniz hakkında nitelemeler yapın. Kırmızı araba, mavi gökyüzü, büyük bardak, top oynayan çocuklar gibi belirtmelerde bulunun. Dolu bardak, boş tabak, tatlı elma, soğuk hava gibi kelimeler onun nesneler ve durumları hakkında bilgi sahibi olmasını da sağlayacaktır. Olaylar hakkında sebep sonuç ilişkileri kurun. Yemeği ocağa koyarsak ısınır, oyuncağını atarsan kırılır gibi cümlelerle onun olaylar arasında mantıksal bağlantılar kurmasına da yardımcı olursunuz.

Şarkı söyleyin

Her çocuk müziği sever. Onun ritimli şarkılara nasıl dikkat ettiğini, hatta el çırparak eşlik etmeye çalıştığını mutlaka gözlemlemişsinizdir. Basit çocuk şarkılarını çocuğunuza söyleyebilir, hatta öğretebilirsiniz. Bazı çocukların konuşmayı öğrenmeden şarkı söylemeye başladıkları rastlanan bir durumdur. Bu şarkılarda geçen kelimeler ve anlatılan hikayelerle ilgili de çocuğunuzla konuşabilirsiniz.

Çocuğunuzla bebek diliyle konuşmayın

Bebeklerin ilk konuşmaya başladıklarında ağızlarından çıkan kelimelerin çok şirin oldukları doğrudur. Onların böyle konuşmaları size ne kadar hoş gelse de, içinizde bunları tekrarlamak isteği doğsa da bunu yapmayın. Doğru telaffuz edilmeyen kelimeler bebeğinizin dil gelişimini olumsuz etkileyecek, kafasını karıştıracaktır.

Çocuğunuzu dinleyin

Küçük çocuklar oyun oynarken kendi kendilerine konuşmayı severler. Bizler gibi her zaman bir dinleyiciye ihtiyaç duymazlar. Ancak konuşmaları birine yönelirse de ilgi beklerler. Dinlenildiğini görmek onları hem mutlu eder, hem de konuşma denemelerinde onları cesaretlendirir. Çocuğunuz size seslendiğinde hak ettiği ilgiyi ona gösterin. Göz teması kurun. Onun daha fazla kendini ifade edebilmesi için sizde konuşmaya katılın. Onu dinlerken başka işlerle ilgilenmeyin. Televizyon seyretmek, telefonla konuşmak ya da aynı anda başkası ile konuşmaya devam etmek yapmamanız gereken şeylerdir.

Değişik sesleri dinletin

Yeni yürümeye başlayan çocuğunuz için konuşmaları dinlemek kadar değişik sesleri duymak da önemlidir. Kuş sesi, kapının zili, akan suyun şırıltısı veya korna sesi hem dikkatini çekecek, hem de işitsel hafızasına yeni bilgiler ekleyecektir. Bu sesleri bebeğinizle birlikte dinleyin.

Ona zaman verin. Konuşmasına fırsat tanıyın

Bazen çocuklar konuşamaz, çünkü konuşmaları için onlara imkan tanınmaz. Çocuğunuzun ihtiyacını o daha istemeden karşılıyorsanız, kelimeleri arasında uzayan boşluklarda beklemiyorsanız, etrafındaki insanlar sürekli konuşurken ona konuşması için fırsat vermiyorsanız çocuğunuz bir süre sonra konuşmama yolunu seçebilir.

Onu anladığınızı belirtecek tekrarlar yapın

Yeni konuşmaya başlayan çocuğunuzun söylediklerini farklı kelimelerle tekrarlamak iki önemli işe yarar. Birincisi onu dinlediğinizi ve anlamaya çalıştığınızı gösterir. İkincisi telaffuz ederken yaptığı hataları ya da yanlış yerde kullandığı kelimeleri düzeltme imkanı bulursunuz. Hareketli ve farklı ses tonlarıyla yapılan konuşmalarda çocuğunuzun ilgisini çeker.

Sorular sorun

Araştırmalar çocukların cevap verme yeteneklerini kazanmadan önce onlara sorular sormanın, dil gelişimlerine katkı sağladığını gösteriyor. Az kelime bilen ama kafasını evet ya da hayır diye sallayabilen, eşyaları yakalayıp, işaret edebilen bir çocuğa basit yanıtlar verme şansı tanımak gerekiyor. Şimdi yemek yer misin? Hangi kitabı okuyalım? Gezmeye gidelim mi? gibi basit sorulara cevap vermesini sağlayın. Çocuk dil becerisini geliştirdikçe sorularınızı çeşitlendirin. Bir şey istediğinde hemen vermeyin. Ne istediğini tekrar sorun. Değişik kelimelerle istediğini tekrarlamasına çalışın. Ama bu sorularınızda çok ısrarcı da olmayın. Eğer çocuğunuz sorularınız karşısında sinirleniyorsa, muhtemelen çok fazla soru soruyorsunuz demektir.

Çocuğunuzu çok fazla zorlamayın

Çocuğunuza zorla konuşmayı öğretmeye çalışmayın. Unutmayın ki sizin göreviniz çocuğunuza cesaret vermek ve dil gelişimini hızlandıracak araç ve yöntemler sağlamaktır. Ayrıca çocuklar bir şeyi yapmaları konusunda çok fazla baskı gördüklerinde, içlerinde yapmamaları yönünde tepki oluştururlar. Çocuğunuz kendini hazır hissettiğinde konuşma haznesinin kapağını açacak ve serbest kalan kelimeler etrafta özgürce dolaşarak hem size hem de çocuğunuza müthiş keyif verecektir.