Çocukların büyüme ve gelişmesi
dendiğinde, birçok ebeveynin aklına çocuklarının ilk ne zaman emeklediği, sıraladığı ve yürüdüğü
gelir. Kaç tane ebeveyn çocuklarının küçük nesneleri baş ve işaret parmağı ile aldığını ya da
nesneyi bir elinden diğerine geçirdiğini hatırlar?
Büyük motor beceriler daha
gözle görülür ve dikkat çeken gelişim alanıdır. Bebek için dönme, başını kaldırma, emekleme daha
belirgindir. Daha büyük çocuklar için ise denge, yürüme, koşma ve atlama becerileri belirgindir.
İnce motor beceriler ise parmaklar, eller ve kolların hareketlerini gerektiren becerilerdir.
Uzanma, yakalama, nesneleri tutma, farklı nesneleri (boya kalemi, makası) kontrol etmeyi
içerir.
Çocuklar çevrelerini hareket ederek ve nesneleri ellerine alarak keşfederler.
Öncelikle çocuğun nesnelere uzanması ve onu eline alıp tutarak incelemesi için ince motor
becerilerinin gelişmiş olması gerekir. İnce motor beceriler, bedenin küçük kas hareketleri için
kullanılmaktadır.
Kas gelişimi genelden özele yani büyük kas grubundan küçük kas grubuna
doğru bir gelişim gösterir. Önce omuz hareketleri ile başlayan el hareketleri zamanla parmaklara
kadar özelleşir. Eğer çocuğun omuz kasları gelişmemişse o zaman çocuk ince motor etkinliklerinde
zorlanacaktır. Kas gelişimindeki genelden özele geçiş el becerileri için de geçerlidir. Bebek
nesneleri önce avucuyla kavrarken zamanla parmaklarını kullanarak tutmayı öğrenecektir. İnce motor
beceriler sadece küçük kasların kontrolü demek değildir aynı zamanda el-göz koordinasyonu da
demektir. Çocuk bir nesneyi görüp onu yakalamak için elini görsel nesneye doğru uzatabilmelidir
aksi takdirde yakalama ve kavrama olamayacaktır.
İnce motor becerilerdeki zayıflık,
çocuğun yemek yemesini, kitabın sayfasını çevirmesini, giyinip soyunmasını dolayısıyla öz bakım
becerilerini de etkiler. Özellikle çocuk okula başladığında ince motor beceriler yazı yazması için
daha da önem kazanmaktadır. Okulöncesi çocuğunun kalemi kavraması ve kaleme hakim olması
beklenmektedir. Sonuç olarak ince motor beceriler hem çocuğun yaşamı hem de okul için önemlidir.
Aşağıda çocukların gelişim basamakları genel olarak belirtilmektedir. Her çocuğun
gelişimi farklıdır, bu basamaklar genel gelişim ortalaması olarak kabul edilebilir. Sizin çocuğunuz
belirtilen yaşta bunu yapamıyorsa, gelişiminde gerilikler vardır anlamına gelmemelidir, burada
bireysel farklılıklar dikkate alınmalıdır. Eğer gelişimi ile ilgili gecikmelerinin olduğunu
düşünüyorsanız bir uzmandan yardım almalısınız.
0-4
AY:
- Bebek kollarını ve ellerini görüş alanındaki bir nesneye doğru uzatabilir.
- Sağ ve sol kollarını aynı anda hareket ettirebilir.
- 2-3 ay arasında nesnelere uzanmaya başlar ve nesneyi vücudunun orta hattında tutar.
4-12
AY:
- 4. ay civarında elindeki nesneyi sıkabilir.
- 6. ay civarında küçük nesneleri eline alabilir.
- 12. ay civarında nesneleri baş ve işaret parmağı ile tutabilir.
- Bir nesneyi bir elinden diğer eline geçirebilir.
- El-göz koordinasyonu gelişir.
- Görüş alanındaki bir nesneyi ve ona doğru uzanır.
- Kitap sayfası çevirebilir.
- Topu yuvarlayabilir.
1-2 YAŞ:
- Desteksiz oturup dengesini ayarlarken ellerini oyun için kullanır.
- Bu dönemde el ve kol kullanımı bütün kolun kaba şekilde kullanılmasını içerir.
- 2 yaşına doğru parmaklar ayrı ayrı hareket etmeye başlar, işaret parmağını kullanmaya başlar.
- Boya yaparken bütün kol omuzdan kuvvet alarak boyama yapar.
- 2 yaşında karalamaları daireseldir.
2-3
YAŞ:
- Elini kullanırken omuzdan daha az kuvvet almaya başlar.
- El tercihi henüz belirgin değildir.
- Kavanoz kapaklarını açmak için bir eliyle kapağı çevirirken diğer eliyle kavanozu tutar.
- Boya kalemlerini parmakla tutmaktan çok eli ile kaba bir şekilde kavrar.
- 2;6- 3 yaş civarında hamurdan bir parça koparıp yılan şeklinde yuvarlar.
- Yatay, dikey çizgileri ve daireyi bir yetişkini izleyerek taklit edebilir.
- 3 yaşına doğru ise yatay, dikey çizgileri ve dairenin resmi gösterildiğinde kopyalayabilir.
- 3 yaşına doğru bir eliyle kağıdı tutarak makasla ikiye kesebilir.
- Kaşık kullanır.
3-4 YAŞ:
- Boya yaparken bir eliyle boyayı tutarken diğer eliyle de kağıdı sabitlemek için tutar.
- Çizgileri ve daireyi kopyalamada gelişim gösterir.
- Makasla düz bir çizgiyi kesebilir.
- Kıvrımlı şekilleri keserken diğer eli ile de kağıdı çevirir.
- 3-3,5 yaş civarında basit yap-bozları tamamlar.
- 9 ve daha fazla küple kule yapar.
- Destekle giyinip, soyunabilir.
- 4 yaş civarında boya kalemini üç parmağı ile kavrayabilir.
4-5 YAŞ:
- El tercihinin 4-5 yaş arasında oturması beklenir.
- Boya yaparken çizginin dışına taşırmadan boyayabilir.
- Çarpı ve kareyi bakarak kopyalayabilir.
- Makasla keserken küçük adımlarla ilerler.
- Kağıttan kare şeklini keserek çıkarabilir.
- 4-4,5 yaş civarında giyinirken düğmeler, fermuarını çeker.
- 4-6,5 yaş civarında çatalla yemek yer, çorba içer.
5-6 YAŞ:
- El tercihi artık oturmuştur.
- Kalem tutuşu olgunlaşmıştır.
- Makası tutması olgunlaşmıştır.
- Çarpı, üçgen ve eşkenar dörtgeni kopyalayabilir.
- Sınırlı boyamada küçük alanları boyayabilir.
- 5-6,5 yaş civarında şekilleri makasla keserek kağıttan çıkarabilir.
- 6 yaş civarında karışık yapbozları tamamlar.
