Salmonella bakterilerinin sebep oldukları pek çok farklı hastalıklar vardır.
Salmonella hastalıkları çok sık görülen ve gıdalarla yayılan hastalıklar olup, milyonlarca bireyi etkiler.
Bu bakteri grubu hem sıcak hem soğuk kanlı canlılarda yaşabilmekte ve bu özellik bulaşmaların artmasına sebep olmaktadır.
Salmonella enterica (önceleri Salmonella typhi denirdi) ve Salmonella typhimurium ortak %95 genetik yapıları olmasına rağmen çok farklı hastalıklar yaparlar.
Ağızdan alınan Salmonella bakterileri mide asidine nispeten dayanıklı olup, bağırsaklardaki savunma sistemlerini de atlatabilirler. Barsak cidarından geçen bakteriler, Peyer plaklarında bulunan lenfoid hücrelere taşınırlar.
Tifo ishali:
Tifo yapıcı olmayan (nontyphoidal) Salmonellalar, erken safhada yüzeysel enflamasyon ve ishale sebep olurlar. Klasik Tifo hastalığından farkı; kuluçka ve hastalık sureleri daha kısadır. Bu bakterinin Tifo ishali yapabilmesi için, en az 1-100 milyon bakteri alınması icap eder. Bu yüzden yaz aylarında, mide asidinin etkisini azaltan meyve ve sebzeler ile soğuk içecekler, mideden hızlı geçişe sebep olarak, Tifo ishallerinin daha fazla görülmesine sebep olurlar.
Salmonella ishallerinde antibiyotik kullanımı tavsiye edilmez, zira antibiyotikler normal barsak flora bakterilerini baskılar ve Salmonella atılım süresi uzar, bazı hastalarda, bilhassa erişkinlerde kronik taşıyıcılık oluşur.
Buna mukabil, 3 aylıktan küçük çocuklarda antibiyotik gereklidir. Kullanılacak antibiyotik, dışkı kültürü ve antibiyogram sonucuna göre verilmelidir.
Ateşli Tifo Hastalığı:
Hastalık; Salmonella enterica (S. typhi) ile olur. Bunun biraz daha hafif şekli, Salmonella Paratyphi A, B ve C tipleridir. S. typhi, S. Paratyphi A’ya göre 10 misli daha sık görülür. Ateşli Tifo olabilmesi için sadece 100,000 bakteri alınması yeterlidir. Bağırsaklardan gecen S. typhi, mezenter lenf bezlerine ve oradan da kana geçerek bakteriemi yapar. Bakteri kan yolu ile bütün vücuda yayılır (1. Bakteriemi) ve makrofajlar içinde replikasyon yolu ile çoğalarak tekrar kan dolaşımına dönerler (2. Bakteriemi). Bu safhadan 7-14 gün sonra Ateşli Tifo Hastalığı arazları ortaya çıkar.
Hastada düşük ateş, kırgınlık, kuru öksürük ve karında dolgunluk hissi vardır. İlerleyen günlerde, yüksek ateş, genel adale ağrıları, karin ağrıları, karaciğerde büyüme, bulantı ve iştahsızlık olur. Çocuklarda önce ishal, sonra kabızlık olur. Hastaların %25’inde karında Rose spot (gül lekeleri)denilen lekeler görülür. Hastalarda; ateş yükselmesi ile, nabız yükselmez (discordance). Kan, gaita ve idrar kültürlerinde 1. Haftadan sonra üreme olur. En korkulan komplikasyon, barsak delinmeleridir. Olduğunda, ateş düşerken nabız yükselir. Hastanın takip çizelgesinde oluşan, bu çapraz çizgiye, “ölüm haçı” denir.
Yüksek ateşe rağmen Lökosit sayısı erişkinlerde düşüktür. Çocuklarda ise, Lökosit sayısı: 20,00-25,00 arasındadır. Gruber-Widal testi müspet olur. Tedavi için antibiyogram sonucu tayin edilecek antibiyotik ve mayi takviyesi uygundur.
S. typhi hastaları 3 aydan daha uzun sure bakteri çıkarmaya devam ederlerse, taşıyıcı olarak kabul edilirler. Çocuklarda taşıyıcılık riski düşüktür.
Hastalığın önlenmesinde 2 tip aşı vardır.
1- Ağızdan alınan canlı-zayıflatılmış S. typhi’nin Ty21 tipi.
2- Vi kapsül aşısı. 2 yaş ve üstüne, tek doz iğne seklinde uygulanır.
