Her bebek doğumdan kısa bir süre sonra değişik derecelerde sarılık geçirir. Hatta bazı bebeklerde bu sarılık anne karnında başlar. En sıklıkla görülen sebep, eritrosit denilen alyuvarların yıkımı ile olan sarılıktır.
1- FİZYOLOJİK SARILIK:
Anne karnında iken bebeklerde erişkinlerden farklı Hemoglobinler vardır. Hemoglobin, alyuvarlar içindeki demir taşıyan ve kana kırmızı rengini veren maddedir. Dokulara oksijen bu protein molekülü ile taşınır. Fetüste ilk oluşan Embriyonik hemoglobinler (Gover-1, Gover-2 ve Hb Portland) , zamanla Hemoglobin F (Fötal hemoglobin) halini alırlar. Doğumdan sonra bu hemoglobin de süratle yıkılır ve yerine erişkinlerdeki Hemoglobin A oluşur. Bu yıkım sırasında açığa çıkan hemoglobin, önce Biliverdin’e sonra Bilirubin’e dönüşür. İlk oluşan Bilirubin, İndirekt Bilirubin cinsinde olup, yağda eriyen ve suya geçmeyen şeklidir. İdrarla atılamadığından kanda birikir, eğer Karaciğer bu Bilirubin’i parçalayarak suda eriyen hale getirmekte geri kalırsa, bir birikim olur. Bu birikim belirli seviyelerin üstüne çıktığında beyinde harabiyet oluşabilir.
2- KAN GRUBU UYUŞMAZLIKLARI:
a) Rh- (negatif) uyuşmazlığı:
Rh- annelerin Rh+ bebeklerinde görülür. Anne henüz hassaslaşmadığı için ilk gebelikte pek bir tehlike olmaz. Bu gibi anneler, doğumdan sonra Anti-Rh iğneleri (RhoGAM) yapılarak ikinci doğacak Rh+ bebekleri de korunmuş olur. Annenin, Rh+ kan ile hassas olup olmadığı, COOMBS testi ile belli olur. Tedavi edilmeyen annelerde, takip eden Rh+ gebeliklerinde, hemoglobin yıkımı anne karnında başlayabilir. Böyle annelerde, İndirekt Coombs testi yüksek oranlarda tespit edilir. Bu anneler, amnios mayisi alınarak incelemeye tutulurlar. (ΔOD 450mµ) da Liley3. Zonda erken doğum uygulanır. Bebek doğum için çok küçük ise, anne karnında “kan değişimi” gerekebilir.
“Liley Zonları: Zone 1: Rh- fetüs veya çok hafif Rh+.
Zone 2: Fetüste az veya hafif hastalık vardır. ΔOD (Delta Optik Dansite) nin durumuna görte değişir.
Zone 3 : Ağır fötal hastalık. Doğum olmazsa, bebek kaybedilir.
b) ABO uyuşmazlığı:
Anne ile bebek arasındaki ABO farlılıklarında ortaya çıkar.
3- NADİR SEBEPLER:
Geçici ailevi neonatal sarılık, karaciğerde “Glukuronil transferaz enzimi eksikliği, Anne sütü sarılığı, İlaçların sebep olduğu sarılıklar, Annede diyabet, Pilor stenozu, Hipotiroidizm, Anoksia, Down Sendromu, vs...
Bu sebepler arasında son derecede nadir olmasına rağmen aileleri en çok ilgilendiren ve rahatsız eden durum, “Anne sütü sarılığı’dır ”... Bu annelerin sütlerinde, Pregnane-3(α),20(β)-diol adlı steroid yapısında bir madde tespit edilmiştir. Bu madde, glukuronil transferaze enzimini baskılayarak, Bilirubin’in suda eriyen şekle dönüşmesini önlemektedir. Bu annelerin idrar ve serumlarında, sütte olmayan; Pregnane-3(α),20(α)-diol şekli bulunur.
Anne sütü kesilmese bile, sarılık giderek kaybolur. Anne sütünün ileriki zamanlarda bile sarılık yapamaması, bebeğin karaciğerindeki “glukuronil transferaz” enziminin olgunlaşması ile ilgilidir. Bu madde tespit edilse bile anne emzirmeye devam edebilir. Ancak Bilirubin değeri 20mg/dl. yi geçerse, anne sütü 3-4 gün için kesilir. Bu sebeplerle, her sarılıklı bebeği olan anneye anne sütünü kestirmek gereksizdir. Hele bu maddenin tesbiti yapılmadan ezberden anne sütünü kestirmek, anneye, bebeğe ve topluma büyük zararlar verebilir.
Bu durumdaki bebeklerde sarılık, tepe noktasına 1. hafta sonunda gelebildiğinden “Kernikterus” dediğimiz tehlikeli beyin harabiyeti görülmez. Bu madde sadece meme verme sürecinde salgılanır.
FOTOTERAPİ:
İndirekt Bilirubin değerlerinin arttığı durumlarda, “Kan değişim” işlemi yerine yapılır. İndirekt Bilirubin, 420-470 nm. Dalga boyundaki mavi ışığı emerek suda eriyen hale dönüşür. Beyaz ve yeşil ışıklarında benzer etkileri vardır.
Ağırlığı 2500 gram’dan fazla olan bebeklerde:
Bilirubin değeri (mg/dl) <24 saat 24-48 saat 49-72 saat >72 saat
5-9 Hemoliz varsa fototearpi - - -
10-14 Hemoliz varsa kan değişimi │……Fototerapi………………
15-19 ……….. Kan değişimi…………………│……Fototerapi………..
20 ve üzeri ………………………. Kandeğişimi…………………………………..
şeklinde uygulanır.
Ağırlığı 2500gram’dan az olan bebeklerde: İndirekt bilirubin değeri 12’den sonra bile kan değişimi uygulanabilir.
Fototerapide kullanılan lambalar markalarına göre farklı mesafelerden aynı etkiyi gösterirler.
MARKA HASTAYA UZAKLIĞI
F20 -12 BGE (USA) 42 cm.
Philips 20W Daylight (TM) 35 cm.
Philips 20W Mavi (TM) 33 cm.
Tekfen 20W Daylight ( TM) 32 cm.
Edison 20W Daylight (TM) 31 cm.
