Birçok hastalığın ilk
belirtisi olan ateş çocuk hekimlerine en sık başvuru nedenini oluşturmaktadır. Ateş şurupları çoğu
kez hekime başvurmadan ebeveynler tarafından başlanmaktadır. Ateş düşürücülerin yanı sıra semptom
giderici ilaçlar da çocukların şikayetlerini azaltmak için rahatlıkla verilebilmektedir. Bilindiği
gibi bu ilaçlar reçetesiz satılmakta ve içeriğinde 3 veya 4 preparatı içermektedir. Bu
preparatlardan bir tanesi de ateş düşürücü ilaçlardır. Aile bu durumun farkına varmamakta ve
piyasada 100’den fazla ürünün olduğu bu grup ilaçları rahatlıkla kullanmaktadır. Bu yazımda
günümüzde en yaygın ateş düşürücü olarak kullanılan parasetemol'lerin (asetaminofen'in)
dikkatli kullanılmasına değineceğim.
Her yaş grubunda kullanılabilen bu ilacın
erişkinlerde uzun süreli ve yüksek dozda alımını takiben ciddi yan etkilerinin olabileceğine dikkat
çekilmiştir. Karaciğer harabiyetine yol açabilen paraseamol tabletlerinin içerikleri FDA
(uluslararası ilaç komisyonu) onayı ile azaltılmıştır. Diğer taraftan yüksek dozda alınan ilacın yan
etkisi kadar normal dozda uzun süreli ilaç alan yetişkin hastalarda da karaciğer hastalarının
olduğuna dikkat çekilmektedir.
Adolesan dönemindeki gençlerde intihar amacıyla kullanılan
parasetamolun karaciğer ve böbrekte ciddi hasar oluşturduğu bilinmektedir. Parasetemolun 12 yaş
altındaki çocuklarda ilacın akut alımlarında kan düzeyinin toksik sınırlara ulaşsa bile karaciğer
harabiyetinin ciddi olmayacağı düşünülüyorsa da son yıllardaki çalışmalarda her yaştaki çocukta
toksik etkinin çıkabileceğini göstermektedir. Çocuklarda vücut ağırlığının az olduğu dikkate
alındığında çok küçük miktarların bile toksik etki yaratacağı şüphesizdir.
Yanlışlıkla
yüksek doz asetaminofen verilen bebekler maalesef kaybedilmiştir. İskoçya'da 0-3 yaş çocuklarda
yapılan çalışmalarda paresemol verilen 20 çocuktan birinde doz fazlalığının olduğu görülmüştür.
Çocuklarda önerilen doz 10 -15 mg/kg/gün şeklindedir. Günlük total doz 6 saat aralıklarla günde 4
doz verilebilir. Günlük maksimum doz ise 90mg/kg/gün olmalıdır.
2 YAŞTAN ÖNCE ATEŞ DÜŞÜRÜCÜ KULLANMAK RİSKLİ!
Rektal
kullanımda yarılanma ömrünün uzun olması fitil olarak kullanılan parasetemol preparatlarında
tekrarlayan dozlarda dikkatli olunmasını gerektirmektedir.
Özellikle 2 yaşından küçük çocuklarda
ateş düşürücüleri kullanırken mutlaka hekime başvurmak gerekmektedir. Karaciğer hastalık riski olan
çocuklarda parasetemol kullanırken dikkatli olunmalıdır.
Parasetamol preparatlarındaki miktar
standart değildir, bazı preparatlarda bir ölçek eşittir 5 ml=120mg etkili madde bulundururken, diğer
bir preparattaki etkili madde 160 mg'dır. Böyle bir preparat günde 4-6 kez özellikle küçük
çocuklara verildiğinde rahatlıkla toksik doza ulaşılabileceği aşikardır. Diğer taraftan semptom
giderici olarak kullanılan birçok ilacın içinde de parasetamol mevcuttur. Her iki ilacın birlikte
verildiği durumlarda çocuğa nedenli yüksek miktarda parasetamol verildiği aşikardır.
Semptom
giderici ürünlerdeki parasetamol miktarı oldukça yüksek olup 2 yaşından küçük çocuklarda bu
ürünlerin kullanılmasında dikkatli olunmalıdır. Prospektüslerinde belirtilen günde 3-4 kez
tekrarlanabilir mesajını tereddütle karşılamanın en akılcı yol olduğu şüphesizdir. Bu ürünlerin 3 ay
1 yaş arasındaki çocuklarda kullanılmasının sınırlanması ile bu sorunun hafifleyebileceği
düşünülebilir.
Parasetamol anne sütüne geçmektedir. Emzirme döneminde kullanımı güvenli
görülse de annelerin gerekmedikçe parasetamol kullanmaması önemlidir.
Sonuçta olarak, ateş
düşürücü parasetamolün hekime danışmadan kullanmanın doğru olmadığı düşünülebilir. Gelişi güzel
kullanılan semptom giderici ürünleriyle birlikte kullanıldığında bu etkinin daha ciddi boyutlara
ulaşabileceği unutulmamalıdır.
ANAHTAR KELİMELER:
- Ateş düşürücüler
- Parasetamol
- Asetaminofen
-
Semptom giderici ilaçlar
