Gelişim geriliği, çocuğun gelişim
basamaklarına göre beklediğimiz gelişimi zamanında tamamlayamaması ya da geç tamamlamasıdır.
Çocuklarda gelişim geriliği dendiğinde aklımıza sadece fiziksel gelişim geriliği gelmemelidir. Aynı
zamanda zihinsel, dil, motor, sosyal ve duygusal alanlarda da gelişim gerilikleri sıklıkla
karşılaşılan bir durumdur.
Gelişim geriliklerinin nedenleri arasında doğum
öncesi, doğum esnası ve doğum sonrası gibi biyolojik faktörler etkili olabileceği gibi çevre
faktörleri de etkili olabilmektedir. Gelişim geriliklerinde çevresel faktörler önemli rol
oynamaktadır. Bunların arasında en önemlileri; duyuların yetersiz uyarılması, aşırı koruyucu ya da
baskıcı anne-baba tutumları, bebeğin çıkardığı seslere ilgi göstermeme, oturma-yürüme gibi motor
becerilerinin teşvik edilmemesi, çocuğun istek ve ilgi ihtiyacının karşılanmaması, yaşıtları ile
birlikte zaman geçirmemesi, sadece temel bakımının yapılarak oyun ihtiyacının karşılanmaması gibi
faktörler sıralanabilir.
KRİTİK DÖNEM
Ebeveynlere burada büyük sorumluluk
düşmektedir. Bunun için çevresel faktörleri zenginleştirilmeli, çocuğun keşfetmesi ve deneyim
edinebilmesi teşvik edilmelidir. Gelişim döneminde çocuk bazı uyaranlarla ya da deneyimlerle
karşılaşmazsa “kritik dönem” olarak adlandırılan bu dönemde, çocuk kazanması gereken beceriyi
zamanında kazanamadığı için bu işlevi daha sonra tamamlayamaz. Çocuk için gelişim dönemlerindeki
bilişsel ve sosyal uyaranlar kritik dönemde olan çocuğun öğrenme deneyimi kazanmasını sağlar.
Gelişim gerilikleri arasında en sık karşılaşılan ise zihinsel faaliyetlerin yerine
getirilmesindeki yetersizliklerdir. Zeka geriliği, çocuğun yaşından beklenen bilişsel yetileri
yerine getirememesi ile karakterizedir. Bu durum çocuğun dili kullanma, dili anlama alanlarında
olduğu gibi; ayrıca sosyal ilişkilerinde kişiler arası iletişim kurma, uyum gösterme, özbakımını
yerine getirme, akademik alanlarda da ortaya çıkmaktadır. Zihinsel kapasite çocuktan çocuğa
değişebildiği gibi bazen çocuk birden fazla gelişim geriliği de gösterebilir.
GELİŞİMİN
İZLEDİĞİ BİR SIRA VAR!
Normal gelişen çocuklarda gelişim hep bir sıra izler ve çocuk üst üste
koyarak ilerler. Fakat gelişim geriliği olan çocuklarda gelişim bireysel farklılıklar gösterse de
hep bir gecikme ile tamamlanır ya da gelişimi durur. Bu durumda çocuğun zihinsel, dil, motor, sosyal
ve duygusal gelişiminde aksaklıklar ortaya çıkar. Ebeveynlerin çocuklarını çok yakından takip edip
gelişim dönemlerini bilmesi bu açıdan önemlidir. Erken dönemde teşhis edilen bir gelişim geriliği,
erken müdahale yöntemleri ile çocuğun yaşıtları ile arasındaki farkın açılmamasını sağlar.
Toplumumuzda özellikle erkek çocuklarının geç yürümesi ve geç konuşması kültürel olarak normal
karşılansa da bu durum bazen bir gelişim geriliğinin habercisi olabilir. Bu dönem kaçırıldığında ya
da geç kalındığında bazen geriye dönüşleri olmamaktadır.
UYGUN TEDAVİ PROGRAMI
Her
çocuğun belli aralıklarla bir pedagog tarafından takip edilmesi hem normal gelişimin takibi
açısından, hem de gecikme olduğunda müdahale programı açısından çok önemlidir. Bunun için ideal
takip sıklığı 0-3 yaş için 6 aylık periyodlar, 3-6 yaş için ise yıllık periyodla takip etmektir.
Aileden alınacak bilgiler ile çocuğa uygulanacak gelişim testleri olası bir gelişim geriliğini
tespit ederek uygun tedavi programı düzenlenmesini sağlayacaktır. Böylece ebeveynlerinde dahil
olduğu yoğun eğitim programı ile çocuk yetersiz kaldığı alanlarda desteklenerek yaşıtlarının beceri
ve gelişim seviyesini yakalayacaktır. Ebeveynlerin işbirliği ve desteği çocuğun hızlı ilerlemesinde
oldukça etkili rol oynamaktadır. Bunun için ebeveynlerin de sisteme dahil olup sorumluluk alması çok
önemlidir.
