“Benim astımım var, eşimin de alerjik burun nezlesi, çocuğumun da astım ya da başka bir alerjik hastalığa sahip olmaması için ne yapabilirim?”
Anneler bize sıklıkla benzeri sorular sorarlar. Alerjisi olan kişiler da ya çocuklar nefes yolu ile ya da yiyecekler ile aldıkları alerjenlere karşı normal insanlardan daha fazla reaksiyon verirler. Aslında amaç vücudumuzu yabancı maddelerden korumaktır ama bağışıklık siteminin bu abartılı cevabı bazen deride egzema, bazen alerjik burun nezlesi bazen astım bazen de besin alerjisi ve bunun yol açtığı kusma, karın ağrısı kilo alamama gibi bulgulara yol açar.
Çocuklarımızın yaşadığı ortamlardaki ya da besinlerindeki alerji miktarını azaltarak alerjik hastalıkların gelişimini azaltabilir miyiz? Ya da var olan hastalığın şiddetini azaltabilir miyiz?
Uzun yıllardır yapılan çeşitli çalışmalar bu önemli sorulara cevap bulmaya çalışıyor.
Bazı çalışmalar tek bir alerjenin azaltılmasına yönelik önlemlerin alınmasının fazla işe yaramadığını ama ev tozu, hayvan alerjenlerinin azaltılması gibi birçok çevresel önlemin bir arada alındığı ve beslenme ile ilgili uygun düzenlemelerin yapıldığı durumlarda alerjik hastalıkların gelişme riskinin azaldığını göstermiştir. Bununla birlikte bazı çalışmalar ise bu önlemlerin alınmasının alerjen miktarını azalttığı, fakat alerjik hastalıkların gelişimi açısından önemli bir etkisi olmadığını ileri sürmektedir.
O ZAMAN NE YAPALIM?
Ailede alerji hikayesi varsa ve çocuğumuzun saman nezlesi, astım gibi alerjik bir hastalığı varsa uygun ilaç tedavilerinin yanı sıra hangi çevresel önlemleri alalım?
Ne vaktimizi ne paramızı gereksiz bazı çevresel önlemler almak için harcamayalım.
BESLENMEDE NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?
İlk 6 ay sadece anne sütü verilmesi, katı gıdalara 6 aydan sonra başlanması önemli.
Ailede alerjik hastalık hikayesi olan çocuklarda inek sütü - yumurta beyazı ve soya gibi gıdaların 1 yaşından önce başlanmaması öneriliyor.
Bu çocuklarda sıklıkla alerjiye neden olabilecek deniz ürünleri (balık) ve fıstık gibi gıdalardan da 1 yaşından önce kaçınmak yerinde olur. Anneler özellikle çocukların kahvaltılarına ceviz vs. koymayı cok seviyorlar. Alerji açısından olumsuz etkileri yanı sıra bazı çocuklar nefes borusuna kaçmış fındık, fıstık ile bize geliyorlar ki, bu durum başka bir yazının konusu olacak yakında…
EV TOZU ÖNLEMLERİ
Biz Türkler titizliğimiz ile övünürüz, benim anneannem 85 yaşında her gün evini 2 kez siliyor… Ama ne yaparsak yapalım hem dünyada hem de ülkemizdeki en önemli iç ortam alerjeni ev tozu…
Anneler sıklıkla şöyle söylüyor “Ben evi temizliyorum ama okuldaki toz çok fazla.”
Ev tozu allerjisi dediğimiz çok küçük gözle görülmeyen “akar” adı verilen ev tozu böceklerinin oluşturduğu alerjiden bahsediyoruz. Ev tozu akarı insan derisinden dökülen parçacıklar ile besleniyor. Erişkin bir yetişkin günde 0,5-1 gr deri artığı döker ki günde 100 bin ev tozu akarını beslemek için yeterli bir miktardır. Yatak, yorgan, halılar, mobilyalar ev tozu alerjenleri için önemli kaynaklardır. Biz temizlik yapıyoruz derken aslında ev tozlarını havalandırıp nefes almaya hazır hale getiriyoruz.
EV TOZU AKARI BAŞARILI BİR ŞEKİLDE AZALTILABİLİR Mİ?
O kadar çok çalışma yapılmış ki bu konu ile ilgili olarak. Ama şunu da unutmamak lazım, özellikle çocuklar biraz büyüdüklerinde 24 saat içinde bulundukları ortamları kontrol etmek mümkün değildir.
Bu nedenle çocuğun en az 8-10 saatini geçirdiği uyuduğu, oynadığı oda ve yatak materyali ile ilgili alınacak önlemler önemlidir. Tek bir cümle ile söylenecek olursa ev tozu böceklerini azaltan en etkili yöntem sıcak su… Bu neden ile ailelere diyoruz ki; “Yıkayabileceğiniz her türlü yatak materyalini (>55 C) su ile yıkayın.”
Alerjen geçirgen olmayan yatak ve yastık kılıflarının kullanılması da faydalı olabilir.
Anti-alerjik kılıflara ek olarak akarasid ya da anti-mite şampuan vb. gibi bazı kimyasal maddelerin kullanılmasının önemli bir ek faydası olmadığı gösterilmiştir.
YIKAMASAK DA KURU TEMİZLEMEYE VERSEK OLUR MU?
Evet, kuru temizleme canlı ev tozu böceklerini öldürür! Fakat alerjen miktarını sıcak su ile yıkamak gibi azaltmıyor!
EV HAYVANLARIMIZ…
Ülkemizde çok fazla kişinin ev hayvanı yok. Ama yurt dışında özellikle Kuzey Avrupa’da ev hayvanına sahip olma oranı oldukça fazla. Bu neden ile de çok sayıda çalışma yapılmış kediler-köpekler kalsın mı, gitsin mi diye… Küçük kemirgenler ve kuşlar dahil olmak üzere tüm sıcakkanlı hayvanların idrar, dışkı ve tükürükleri alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Hayvanlara ait alerjenler çok küçük ve yapışkandır. Hayvan evden ayrılsa bile alerjen düzeyindeki azalmalar aylar alabilir, halıların ve kumaşlı mobilyaların kaldırılması bu süreyi kısaltabilir.
Evde hayvanlarla ilişkili alerjenleri ortadan kaldırmak için en etkin yöntem hayvanın gitmesidir. Ama bu her zaman çok kolay değil…
Bazen astımlı bir hastanın kardeşine, “Bak kardeşinin astımını kötüleştiriyor, kedinin ya da köpeğin evden gitmesi gerekiyor” dediğimizde cevap, “O zaman kardeşim gitsin” olabiliyor. Zor bir karar tabii ki...
Eğer hayvan evden gitmiyorsa, alınabilecek önlemler şu şekilde sıralanabilir:
- Hayvan yatak odasına sokulmamalıdır. Alerjik çocuğun yatak odasının kapısı kapalı tutulur.
- Halılar ve kumaşlı mobilyalar mümkün olduğunca kaldırılmalı ve var olan bu tür materyal mümkün olduğunca hayvandan izole edilmelidir.
HAMAM BÖCEĞİ ALERJENLERİNİ AZALTALIM
Hamam böceği alerjisi alerjisi ülkemizde en sık rastlanan iç ortam alerjenlerinden biri. Bu nedenle gerekli önlemleri almakta fayda var. Hamam böceği genellikle karanlık, nemli, ılık ortamları sever. Ne yazık ki hamam böceği alerjenlerinin evden temizlenmesi çok kolay değildir. Amaç sadece yaşayan hamam böceklerini ortadan kaldırmak değil, ayrıca hamam böceği artıklarını da ortadan kaldırmaktır. Bu nedenle profesyonel ilaçlama yapılması önerilmektedir.
Özellikle kalabalık apartmanlarda tek bir dairede bu ilaçlamanın yapılması sorunu çözmez, mutlaka tüm apartmanın ilaçlanması gerekir. İlaçlama dışında hamam böceklerinin kullandığı yiyecek ve su kaynaklarının ortadan kaldırılması gibi temel temizlik önlemleri çok önemlidir.
Boş poşetler, boş şişeler, gazete kağıtları vb. gibi maddeler hamamböceklerinin sıklıkla sevdikleri bölgelerdir ve evde depolanmamaları gerekir! Ki biz bunları biriktirmeyi çok severiz…
SİGARA DUMANI
Sigara dumanı astım gelişiminde ve şiddetinin artmasında çok önemli bir çevresel faktör. Yüzlerce bilimsel çalışma var bu konuda. Sigaraya maruziyet çocuklarda sadece astımı değil üst ve alt solunum yolu enfeksiyonlarını, solunum hastalıkları nedeni ile acil başvurularını ve hastane yatışlarını arttırmaktadır. Muhtemelen birçok yazımda bu ve buna benzer uyarıları göreceksiniz. Bu arada, hastanın yaşına göre mutlaka aktif sigara içimi sorgulanmalıdır. Ya da arkadaşlar, akrabalar, bakıcı vb. gibi olası sigaraya maruziyetin diğer kaynakları da araştırılmalıdır.
VE YÜZME HAVUZU
Annelerin en çok sordukları sorulardan biri de şu, “Çocuğum spor yapabilir mi?”. Tabii ki yapabilir… “Peki, yüzebilir mi? Acaba kapalı yüzme havuzları astıma yol açar mı?” Özellikle yurt dışında çocuklar çok ufak yaşlardan itibaren kapalı yüzme havuzlarında yüzmeye başlıyor, son yıllarda astım sıklığındaki artışın bu konu ile ilgili olup olmadığı uzun uzun tartışılmıştır.
Son yıllarda yapılan çok sayıda çocuğun katıldığı büyük çaplı çalışmalar ister klor ile ile ister ozon ile temizlensin kapalı yüzme havuzlarında yüzmenin astım oluşumunu arttırmadığı ya da astımı olan çocuklarda hastalığın kötüleşmesine neden olmadığını desteklemektedir. Sonuç; çocuklar yüzebilir.
Son olarak şunu söylemek istiyorum: Ne yazık ki grip vakaları görülmeye başladı. Grip yüksek ateş, kas ağrısı, kusma, öksürük, hırıltı vb. bulgular ile ortaya çıkıyor. Çocuğunuz grip aşısı olmadıysa ve özellikle altta yatan bir hastalığı varsa, bu bulgular ortaya çıktığında en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmakta fayda var. Erken tanı ve gerekli durumlarda verilen tedaviler hastalığın daha kısa sürede ve sorunsuz geçirilmesini sağlıyor.
Sağlıklı ve mutlu günler dileklerimle...
