Çoğu zamanda öksürüğün basit bir şikayet
olduğu düşünülür. Oysa…
“Oğlum 3 haftadır öksürüyor” ya da “Kızım koşunca
oynayınca öksürüyor” ya da “Çocuk öksürükten boğuldu dün gece sonra sabah karşı kustu da rahatladı”…
Bunlar sıklıkla çocuk göğüs hastalıkları doktorlarını görmeye gelen anne ve babaların bize
ilettikleri şikayetler…
“Şu öksürük bir kesilse…”
Anneler öksürük nedeni ile
endişelidir…
“Acaba öksürük çocuğumun akciğerlerinde zararlı, kalıcı bir etkiye yol açar
mı?”
Çocuk gece uyuyamaz, dinlenemez. Sadece çocuk mu? Tüm aile uykusuz kalır.
Geçen
hafta benim oğlum hastalandı ve gece uyuyamadım. 2-3 günde kendime zor geldim. Sonra şöyle düşündüm,
“Yaşlanıyorum galiba”… Asistanlığımızda gün aşırı nöbet tutar, saatlerce uykusuz kalır, ertesi
gün de aralıksız çalışmaya devam ederdik…
Öksürükle geçen bir gece sadece çocuğun değil,
tüm ailenin yaşam kalitesini etkiliyor. Çocuğun okulundan geri kalmasına annesinin ya da babasının
işe gidememesine neden olabiliyor.
ÇOCUKLAR NEDEN
ÖKSÜRÜR?
Öncelikle şunu söylemek gerekir; aslında öksürüğün koruyucu bir özelliği var.
Hava yollarının temizlenmesinde önemli. Hiçbir solunum yolu enfeksiyonu ya da hastalığı olmayan
çocukların bile günde ortalama 4-10 kez öksürdükleri gösterilmiş.
Çocuklarda öksürüğün en sık
sebebi tabii ki üst solunum yolu enfeksiyonları. Üst solunum yolu enfeksiyonlarını takiben
hastaların yüzde 50’si 10 günde iyileşir. Yüzde 90’ı 25 günde düzelir. Hastaların yüzde 10’unda ise
öksürük 3-4 haftaya kadar uzayabilir.
Nasıl insanlar birbirine benzemiyor mikroplarda öyle.
Bazı enfeksiyon etkenlerine (Rinovirüs boğmaca,mikoplazma, adenovirus, RSV virüsü gibi) bağlı
enfeksiyonlarda uzamış öksürük ortaya çıkabilir.
1 aydan kısa süren, hırıltı, nefes darlığı,
yoğun balgam vs. başka bir şikayetin eşlik etmediği durumlarda, çocuğun muayenesi de normal
ise endişe etmeye gerek yoktur ve genellikle araştırma yapılması gerekmez.
Önemli olan
noktalardan biri de; çoğu zaman çocuklar öksürük nedeni ile uygun olmayan gereksiz birçok ilaç
kullanılır ve bu ilaçların olumsuz yan etkileri olabilir.
ÖKSÜRÜK TEDAVİSİNDE
FAYDASI OLMAYAN AMA SIKLIKLA KULLANILAN TEDAVİLER NELERDİR?
Ne yazık ki üst solunum yolu
enfeksiyonunu takiben başlamış öksürükte bilimsel olarak etkili olduğu gösterilmiş çok az sayıda
tedavi vardır.
Tüm dünyada belki de en çok tüketilen ilaçlar soğuk algınlığı ilaçları.
Bunların bir kısmının içinde sadece tek bir ilaç var, örneğin dekonjestanlar, bir çoğu da
kombine ilaç dediğimiz hem dekonjestan, hem antiallerjik etkili ilaçları hem de ağrı kesici ve
ateş düşürücü ilaçları içeren formüller…
Yapılan bilimsel çalışmalar, bu ilaçların öksürük
üzerinepek de fazla bir etkisi olmadığını göstermiş ama yine de bu ilaçlar tüm dünyada yaygın
olarak kullanılmaya devam ediliyor.
Ben hastalarıma hep şunu söylüyorum; “Benim
sizin çocuğunuz için bir ilacı reçeteye yazabilmem için iki önemli gereklilik var: 1- İlaç işe
yaramalı. 2- Güvenilir olduğunu bilmemiz lazım bu bilgilerinde bilimsel değeri yüksek olan
çalışmalardan gelmesi gerekiyor.”
İşe yarayıp yaramadığından emin olmadığımız, üstelik de
güvenilirliğine ilişkin yeterli veri olmayan ilaçları sadece içimizi rahatlatmak ya da bir şeyler
yapıyoruz hissini canlı tutmak için çocuklarımıza vermememiz gerekiyor.
Reçetesiz
olarak satılan ve çok miktarlarda tüketilen bu ilaçların yan etkileri ya da yanlışlıkla yüksek dozda
alınmaları acile önemli bir başvuru nedenidir!
Sadece ABD de 2000-2010 yılları arasında soğuk
algınlığı ilaçları ile ilgili olarak zehirlenme merkezlerine 750 000 çağrı gelmiş. Bu neden ile 2007
yılında (FDA önerisi ile) bu ilaçların üzerindeki etiketlerde 2 yaşın altında kullanılmamaları
gerektiği önerilmiş, sonrasında birçok üretici firma bu etiket bilgisini 4 yasın altında
kullanılmaması şeklinde değiştirmiştir.
ÖKSÜRÜK TEDAVİSİNDE FAYDALI OLAN
TEDAVİLER NELERDİR?
Pekala ne yapalım? “Soğuk algınlığı ilaçlarını kullanmayın,
antibiyotik vermeyin” diyorsunuz. Biz bu çocuklara ne vereceğiz?”
“Erzurumda Öksürük
Baba Türbesine mi gidelim?”
Çocukların bol sıvı almaları , dinlenmeleri, geniz akıntısı
öksürüğü özellikle arttırdığı için burnun iyice temizlenmesi, gerekli durumlarda doktorunuzun
önerdiği burun damlalarının kullanılması , ateş 38-38,5 derecenin üzerine çıkyor ise ve çocuğun
genel durumunu bozuyor ise ateş düşürücülerin verilmesi öneriliyor.
Son yıllarda yayınlanan
birkaç çalışma üst solunum yolu enfeksiyonlarını takiben öksürüğü olan çocuklarda bal verilemesinin
çocuklarda öksürüğü azalttığı ve çocukların gece boyunca daha rahat uyuduklarını
göstermiş. Evet bildiğiniz bal! Annelerimizin, anneannelerimizin biz çocukken hastalandığımızda bize
verdikleri gibi…
Antibiyotiklerin ise ancak doktor kontrolünde kullanılması gerekiyor. Her
basit enfeksiyonda, ateş çıkar çıkmaz antibiyotik başlayan bir çok aile var. “Hastalık ilerlemesin
diye başladık” diyorlar. Ama şunu unutmamalıyız; çocuklardaki bu enfeksiyonların çoğu
viral ve antibiyotiklerin bu mikroplar üzerine hiçbir etkisi yok. Antibiyotiklerin
gereksiz yere yaygın olarak kullanılması direnç gelişimine yol açabilir, bağırsaklardaki
yararlı bakterilerin azalması ile ishaller oluşabilir, ayrıca yaygın antibiyotik kullanımının son
yıllarda artmakta olan alerjik hastalıklar ile de ilişkili olduğunu ileri süren çalışmalar
var.
Her zaman söylediğimiz gibi ilaç gerekli ise tabii ki, ama en basit olduğunu
düşündüğümüz ilaçları bile gereksiz yere vermek uygun değil.
UZAMIŞ ÖKSÜRÜK
NEDİR? NASIL TEDAVİ EDELİM!
Eğer öksürük 4 haftadan uzun sürmüş ise o zaman buna uzamış
öksürük diyoruz ve bazı özel tedavilerin verilmesi ve gerekli durumlarda bazı araştırmaların
yapılmasına öneriliyor bu çocuklarda…
Biz göğüs hastalıkları doktorları artık birçok
hastalıkta olduğu gibi öksürük tedavisinde de uluslararası tedavi rehberlerinin önerilerini takip
ediyoruz. 4 haftadan uzun süren öksürük, balgamlı öksürük ise antibiyotik tedavilerinin verilmesi ve
öksürüğün takip edilmesi öneriliyor. Eğer 4 haftadan uzun süren kuru öksürük var ise nefes yolundan
verilen bazı ilaçlar ile tedaviler başlanabilir. Çocuğun bu tedaviye yanıtının dikkat ile takip
edilmesi gerekir.
Daha sonraki yazılarımızda da konuşacağımız birçok hastalık çocuklarda
sadece öksürük ile bulgu verebilir. Nelerdir bu hastalıklar? Mesela astım, nefes borusuna yabancı
bir cisim kaçması, tüberküloz, reflü, bazı doğumsal hava yolu sorunları, kistik fibrozis...
ÖKSÜRÜK İLE GELEN HASTALARIN HEPSİNDE BU HASTALIKLARIN ARAŞTIRILMASINA GEREK
VAR MI?
Hastanın öksürük dışında başka bir şikayetinin olup olmadığı, büyümesi ve
gelişmesinin nasıl olduğu, diğer muayene bulguları, önerilen tedavilere verdiği cevap çok önemlidir.
Bütün hastalara onlarca test yapmaya gerek yoktur. Önemli olan gerektiği zaman gerektiği sayıda test
yapmaktır.
Bazı aileler hemen bir sürü test yapılmasını ister.
Bazı aileler ise en
gerekli durumlarda bile testlerin yapılmasını istemez.
Genellikle biz testlerin aşama aşama
yapılmasını isteriz. Bazı testleri yapmak daha kolaydır, ama bazı testler çocuk için zahmetlidir ve
ancak dikkatli bir izlem sonrasında bunların yapılmasına karar verilir.
Hepimizin zaman
zaman kendimiz çaresiz hissettiği zamanlar olur; aileleri en çok endişelendiren de acaba bu öksürüğe
neden olan önemli bir hastalık olabilir mi endişesidir.
Ama bu endişeyi çok abartmayalım.
Aksi halde çocuğumuzu ve kendimizi gereksiz bir tanı ve tedavi süreci içinde
bulabiliriz.
Sağlıklı ve mutlu ve öksürüksüz günler dileği
ile…
