KÖPRÜDEN GEÇERKEN
Prof. Dr.
ATİLLA BÜYÜKGEBİZ
Çocuk Sağlığı ve Çocuk Endokrinoloji Uzmanı
Çocuk Sağlığı ve Çocuk Endokrinoloji Uzmanı
Yazı Boyutu:
Hayatın ilk yılında ölçümler
Bebekler genellikle 3 kilo civarında doğdukları için 6 kilo olmaları yeterlidir. Doğum ağırlığı 3 kilo olan bir bebek, 5 aylık olduğunda 7500 gr ise, biraz hızlı kilo aldığı düşünülebilir. Ancak bebek sadece anne sütüyle beslendiği için herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur. Anne sütüyle beslenen bebeklerde şişmanlık gelişme riski yoktur. Bazı bebekler sadece anne sütüyle beslenmelerine rağmen oldukça kilolu olabilirler. Genellikle ek gıdalara geçtikten sonra kilo artışları yavaşlar, boyları uzamaya devam eder ve ikisi arasındaki ilişki de normalleşir.
Bebek biberon mamasıyla beslenirken hızlı kilo alırsa, kullanılan mama miktarı azaltılabilir. Veya kullanılan mama değiştirilebilir. Uygun ek gıdalara başlanılmasıyla da kilo alışı yavaşlatılabilir. Bu durumda ek gıdaların sebze, meyve ve et ağırlıklı olmasına, yüksek oranda şeker ve yağ içermemesine özellikle dikkat edilmelidir. Bebek 1 yaşın altında ve şişman ise, bebeğe kilo verdirmek amaçlanmaz. Kilo artışının yavaşlatılması yeterlidir.
Hayatın ilk yılı içinde büyüme başlıca iki dönemde değerlendirilir. İlk 6 ay, bebeğin en hızlı büyüdüğü dönemdir. İkinci 6 aylık dönemde ise, büyüme hızı azalır. Bebek 5 aylık olduğunda doğum ağırlığının iki katı iken, 1 yaşında doğum ağırlığının yaklaşık üç katı olur. Bir yaşından sonra kilo alımı yavaşlar ve 1-2 yaş arası bebekler ortalama 1.5-2 kg alırlar.
KİLO ALIMI:
Zamanında, 40 haftada dünyaya gelen bir bebeğin normal kilosu 3200-3500 gram’dır. 37-40 hafta arası doğan ve kilosu 2500 gram altında olan bebeklere düşük doğum ağırlıklı bebek diyoruz. Eğer bebek 37 haftanın altı ve 2500 gram’ın altında doğmuş ise, prematür bebek olarak adlandırıyoruz. Bebeğin anne karnında yeterli beslenememesi, annenin sigara içmesi, annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar sebepler arasında sayılabilir. 2500 gram altı doğan bebeklerin 4 veya 5 de birinin akranlarını boy ve kilo olarak yakalayamama riski vardır. Eğer 4 yaşa kadar akranlarından geri iseler ve yakalayamışlarsa, büyümeleri için hekim desteği gerekir. Zamanında doğmuş ve 4000 gram’ın üzerinde olan bebekler ise iri bebeklerdir ve en önemli sebep diyabetik annelerdir. İri doğan diyabetik anne çocuklarında hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) riski vardır.
Bebekler, doğumdan sonra ilk bir hafta hatta 10 gün içinde vücut ağırlıklarının yaklaşık yüzde 10’unu (300-350 gr) kaybederler. Bu doğal ve beklenen bir durumdur. Daha sonra da kilo almaya başlarlar. Bebek iki haftalık olduğunda, doğum ağırlığına yine ulaşmış olur. Bundan sonra da normal koşullarda kilo almaya devam eder. Bu nedenle 15 günlük bebeğin doğum ağırlığında olması, hiç kilo almadığını düşündürmemelidir. Aksine ilk 15 günlük büyümesinin normal koşullarda gerçekleştiğini ve her şeyin yolunda olduğunu gösterir.
Pek çok anne, bebeklerinin ilk ay içinde aldıkları kiloyu (vücut ağırlığı artışını) yeterli bulmazlar. İlk aylarda bebeklerin ayda bir kiloya kadar vücut ağırlık artışı gösterebildikleri bilinir. Bu nedenle anneler, bebeklerinin ilk ay içinde de bu artışı gerçekleştirmesini beklerler.
Diğer taraftan ilk iki hafta içinde bebeğin kilo kaybetmesinin normal (fizyolojik) ve beklenen bir değişim olduğunu da bilmedikleri için, bebeğin zayıfladığını görünce anne sütünün yeterli olmadığını, bebeklerini beslemediğini düşünürler. Oysa bu da, yanlış bir değerlendirmedir.
Bütün bu nedenlerle ilk ay sonunda hatta ilk ay içinde ek gıda başlama eğilimi gösterirler. Ek gıdalara başlanınca da, anne sütü üretimi doğal olarak olumsuz etkilenir. Çok sayıda anne, bu konudaki bilgi eksikliği nedeniyle bebeklerini daha uzun zaman sadece anne sütüyle besleyebilecekleri halde, bu şanslarını kullanamazlar. Sonuçta anne de bebek de zararlı çıkar.
BOY UZAMASI:
Zamanında, 40 haftalık doğan bebekler genellikle 50 cm civarında doğarlar. Doğum haftası düştükçe, doğum boyunda da azalma gözlenir. Doğum boyu bebeğin erişkin boyunun tahmininde kullanılamaz, çünkü birkaç genetik hastalık ve doğuştan büyüme hormonu eksikliği olanlar dışında bebeklerin doğum boyları aynıdır. Böylece 50-51 cm olarak doğan bir bebeğin, bir yaşında 74-75 cm olması beklenir. Daha sonra ise, büyüme hızı daha da azalarak devam eder. İkinci yıl içinde yaklaşık iki kilo alır. 3,5 kilo doğan bebeğin 1 yaşında 10-11 kilo olması normaldir. Burada sözü edilen bebeğin boyu 77,5 cm olduğu için, standardın biraz üstündedir. Bu nedenle de zayıf gözükebilir. Çünkü biliyoruz ki, vücut ağırlığını değerlendirirken boy uzunluğunu da dikkate almak gereklidir. Aynı yaş, cins ve vücut ağırlığına sahip iki çocuktan, boyu daha uzun olan çocuk, kısa olana göre daha zayıf gibi gözükür. Bunun gerçek bir zayıflık olduğu düşünülmemelidir
BAŞ ÇEVRESİ:
Baş çevresi doğumda ortalama 35 cm kadardır. 3. ayda 40 cm, 6. ayda 43 cm, 1 yaşın sonunda 46 cm olur. Yenidoğanda baş ve göğüs çevreleri eşittir. 1. yaştan sonra göğüs çevresi baş çevresinden büyük olur.
1 yaşına kadar bebeklerde baş çevresinin her ay ölçülmesi çok önemlidir. Baş çevresi eğrileri üzerinde değerlendirilen normalden sapmalar derhal ele alınmalı, nedenleri ciddiyetle araştırılmalıdır. Bu sayede, örneğin kısaca beyin içinde su birikmesi olarak tarif edebileceğimiz “hidrosefali”nin erkenden tanınması ve hasar meydana gelmeden tedavi edilmesi mümkün olabilir. Bu çocukların baş çevreleri akranlarından büyüktür ve ön fontanel (bıngıldak) ileri derecede açıktır. Ayrıca D vitamini eksikliği, hipotiroidi, mukopolisakkaridoz gibi bazı metabolik hastalıklarda da baş çevresi büyük olur. Benzer şekilde mikrosefali (küçük kafa) da tespit edildiğinde gecikmeden nedenleri araştırılmalı, sebebe yönelik tedavi yapılmalıdır. Bu çocuklarda beyin gelişimi, büyüyemeyeceği için yeterli olamaz. Baş çevresi küçük olan (mikrosefalik) bebeklerde annenin hamileliğin özellikle ilk 3 ayında geçirdiği enfeksiyonlar araştırılmalı ve bebekte intrauterin enfeksiyon ekarte edilmelidir.
Bebek biberon mamasıyla beslenirken hızlı kilo alırsa, kullanılan mama miktarı azaltılabilir. Veya kullanılan mama değiştirilebilir. Uygun ek gıdalara başlanılmasıyla da kilo alışı yavaşlatılabilir. Bu durumda ek gıdaların sebze, meyve ve et ağırlıklı olmasına, yüksek oranda şeker ve yağ içermemesine özellikle dikkat edilmelidir. Bebek 1 yaşın altında ve şişman ise, bebeğe kilo verdirmek amaçlanmaz. Kilo artışının yavaşlatılması yeterlidir.
Hayatın ilk yılı içinde büyüme başlıca iki dönemde değerlendirilir. İlk 6 ay, bebeğin en hızlı büyüdüğü dönemdir. İkinci 6 aylık dönemde ise, büyüme hızı azalır. Bebek 5 aylık olduğunda doğum ağırlığının iki katı iken, 1 yaşında doğum ağırlığının yaklaşık üç katı olur. Bir yaşından sonra kilo alımı yavaşlar ve 1-2 yaş arası bebekler ortalama 1.5-2 kg alırlar.
KİLO ALIMI:
Zamanında, 40 haftada dünyaya gelen bir bebeğin normal kilosu 3200-3500 gram’dır. 37-40 hafta arası doğan ve kilosu 2500 gram altında olan bebeklere düşük doğum ağırlıklı bebek diyoruz. Eğer bebek 37 haftanın altı ve 2500 gram’ın altında doğmuş ise, prematür bebek olarak adlandırıyoruz. Bebeğin anne karnında yeterli beslenememesi, annenin sigara içmesi, annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar sebepler arasında sayılabilir. 2500 gram altı doğan bebeklerin 4 veya 5 de birinin akranlarını boy ve kilo olarak yakalayamama riski vardır. Eğer 4 yaşa kadar akranlarından geri iseler ve yakalayamışlarsa, büyümeleri için hekim desteği gerekir. Zamanında doğmuş ve 4000 gram’ın üzerinde olan bebekler ise iri bebeklerdir ve en önemli sebep diyabetik annelerdir. İri doğan diyabetik anne çocuklarında hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) riski vardır.
Bebekler, doğumdan sonra ilk bir hafta hatta 10 gün içinde vücut ağırlıklarının yaklaşık yüzde 10’unu (300-350 gr) kaybederler. Bu doğal ve beklenen bir durumdur. Daha sonra da kilo almaya başlarlar. Bebek iki haftalık olduğunda, doğum ağırlığına yine ulaşmış olur. Bundan sonra da normal koşullarda kilo almaya devam eder. Bu nedenle 15 günlük bebeğin doğum ağırlığında olması, hiç kilo almadığını düşündürmemelidir. Aksine ilk 15 günlük büyümesinin normal koşullarda gerçekleştiğini ve her şeyin yolunda olduğunu gösterir.
Pek çok anne, bebeklerinin ilk ay içinde aldıkları kiloyu (vücut ağırlığı artışını) yeterli bulmazlar. İlk aylarda bebeklerin ayda bir kiloya kadar vücut ağırlık artışı gösterebildikleri bilinir. Bu nedenle anneler, bebeklerinin ilk ay içinde de bu artışı gerçekleştirmesini beklerler.
Diğer taraftan ilk iki hafta içinde bebeğin kilo kaybetmesinin normal (fizyolojik) ve beklenen bir değişim olduğunu da bilmedikleri için, bebeğin zayıfladığını görünce anne sütünün yeterli olmadığını, bebeklerini beslemediğini düşünürler. Oysa bu da, yanlış bir değerlendirmedir.
Bütün bu nedenlerle ilk ay sonunda hatta ilk ay içinde ek gıda başlama eğilimi gösterirler. Ek gıdalara başlanınca da, anne sütü üretimi doğal olarak olumsuz etkilenir. Çok sayıda anne, bu konudaki bilgi eksikliği nedeniyle bebeklerini daha uzun zaman sadece anne sütüyle besleyebilecekleri halde, bu şanslarını kullanamazlar. Sonuçta anne de bebek de zararlı çıkar.
BOY UZAMASI:
Zamanında, 40 haftalık doğan bebekler genellikle 50 cm civarında doğarlar. Doğum haftası düştükçe, doğum boyunda da azalma gözlenir. Doğum boyu bebeğin erişkin boyunun tahmininde kullanılamaz, çünkü birkaç genetik hastalık ve doğuştan büyüme hormonu eksikliği olanlar dışında bebeklerin doğum boyları aynıdır. Böylece 50-51 cm olarak doğan bir bebeğin, bir yaşında 74-75 cm olması beklenir. Daha sonra ise, büyüme hızı daha da azalarak devam eder. İkinci yıl içinde yaklaşık iki kilo alır. 3,5 kilo doğan bebeğin 1 yaşında 10-11 kilo olması normaldir. Burada sözü edilen bebeğin boyu 77,5 cm olduğu için, standardın biraz üstündedir. Bu nedenle de zayıf gözükebilir. Çünkü biliyoruz ki, vücut ağırlığını değerlendirirken boy uzunluğunu da dikkate almak gereklidir. Aynı yaş, cins ve vücut ağırlığına sahip iki çocuktan, boyu daha uzun olan çocuk, kısa olana göre daha zayıf gibi gözükür. Bunun gerçek bir zayıflık olduğu düşünülmemelidir
BAŞ ÇEVRESİ:
Baş çevresi doğumda ortalama 35 cm kadardır. 3. ayda 40 cm, 6. ayda 43 cm, 1 yaşın sonunda 46 cm olur. Yenidoğanda baş ve göğüs çevreleri eşittir. 1. yaştan sonra göğüs çevresi baş çevresinden büyük olur.
1 yaşına kadar bebeklerde baş çevresinin her ay ölçülmesi çok önemlidir. Baş çevresi eğrileri üzerinde değerlendirilen normalden sapmalar derhal ele alınmalı, nedenleri ciddiyetle araştırılmalıdır. Bu sayede, örneğin kısaca beyin içinde su birikmesi olarak tarif edebileceğimiz “hidrosefali”nin erkenden tanınması ve hasar meydana gelmeden tedavi edilmesi mümkün olabilir. Bu çocukların baş çevreleri akranlarından büyüktür ve ön fontanel (bıngıldak) ileri derecede açıktır. Ayrıca D vitamini eksikliği, hipotiroidi, mukopolisakkaridoz gibi bazı metabolik hastalıklarda da baş çevresi büyük olur. Benzer şekilde mikrosefali (küçük kafa) da tespit edildiğinde gecikmeden nedenleri araştırılmalı, sebebe yönelik tedavi yapılmalıdır. Bu çocuklarda beyin gelişimi, büyüyemeyeceği için yeterli olamaz. Baş çevresi küçük olan (mikrosefalik) bebeklerde annenin hamileliğin özellikle ilk 3 ayında geçirdiği enfeksiyonlar araştırılmalı ve bebekte intrauterin enfeksiyon ekarte edilmelidir.
Copyright 2007-2025 ® NETATÖLYE - Tüm hakları saklıdır. İzinsiz alıntı yapılamaz.