"Siroz", "yağlı karaciğer" deyince aklınıza ne geliyor? Alkol, değil mi? Evet belki 20 yıl öncesine kadar bu doğruydu, ama artık değil! Eskiden alkoliklerin sirozdan, hasar görmüş yağlı karaciğerden ölmesi çok yaygın bir durumdu. Ancak beslenme şeklinin hızla ve tamamen değiştiği 80’li yıllardan bu yana karaciğeri yağlandıran birinci neden artık alkol değil! Şişmanlık, aşırı yemek, yanlış beslenmek!
Maden ocağındaki kanarya
Karaciğer sağlığını ölçmek için kanda gamma-glutamil transpeptidaz dediğimiz bir enzime bakıyoruz. GGT adlı bu enzim vücudumuzda pek çok dokuda var, ama en çok bulunduğu yer karaciğer. Eğer bu enzimi yüksek görürsek karaciğerin hasar gördüğünü, yağlandığını düşünüyoruz.
GGT seviyesinin artması maden ocağındaki kanarya gibi... Bizi karaciğerin zorlandığı, hasar gördüğü, yağlandığı konusunda uyarıyor. Diyabet ve kalp hastalığı konusunda yıllar öncesinden uyarıda bulunuyor.
Şişmansanız mutlaka GGT’nize baktırın!
Eskiden yağlı karaciğerin en önemli nedeni alkoldü; eğer kişi çok alkol alıyorsa bunun göstergesiydi. Son zamanlarda ise obesite. Bu konuda alkoılün pabucunu dama attı!
Şişman hastalarla çalıştığım yıllarda çok sık gördüğüm bir durum vardı: Karaciğer yağlanması! Karaciğer yağlanmasının, hafiften, ağır siroza giden derecelendirme sitemi var. Şişman hastalarda 1 veya 2. Derece Hepatosteatoz’a çok sık belirledim. (karaciğer yağlanması) Ülkemiz aşırı alkol tüketilen bir ülke değil. Bu kişilerin çoğu da hiç alkol almayan veya çok nadir arkadaşlarıyla bir-iki kadeh, o da sosyal ortamlarda alkol alan kişilerdi. Buna ragmen karaciğerleri bir alkolik gibi yağlıydı! Buna ‘Alkole bağımlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı’ deniyor.
Bu durum en az alkol alanlar kadar ciddi! Sonunda aynı alkolün yol açtığı siroza yol açma olasılığı var. Ayrıca kalp hastalığı veya diyabet riskini de artırıyor.
Alkole bağımlı olmayan yağlı karaciğer hastalığında sorun aşırı yemek. Fazla kaloriler karaciğerde yağ olarak depolanıyor.
Dr. Unwin’in diyeti
İngiltere’de Southport‘da pratisyen doktor olan David Unwin yıllarca hastaları üzerinde gözlemlediklerini yayımlayacı bir deneye dönüştürmeye karar vermiş. Şişman hastalarda gördüğü yağlı karaciğere yanlış beslenmenin yol açtığını, aşırı şeker ve nişastalı yiyeceklerin özellikle tehdit oluşturduğunu düşünüyor. "Bu yiyecekler vücutta hızla glukoza çevriliyor ve hızla karaciğerde depo ediliyor. Çözüm basit: Düşük karbonhidratlı bir diyet" diyor.
Düşük karbonhidratlı diyet daha az glukoz demek, bu da karaciğerde daha az yağ demek. Karaciğerin depolamakla başa çıkamadığı yağlar vücutta yağ olarak depolanıyor.
Dr. Unwin bu teorisini Diyabet Dergisi’nde yayımlamış.
Ekmek ve patates yok deneyi şöyle: Çok yüksek GGT’si olan 69 hastayı 13 ay boyunca düşük karbonhidratlı diyete sokmuş.
Hastalar genel olarak yeşil yapraklı sebzeler, az şekerli meyveler (elma, armut, bluberry gibi), kuruyemişler, balık, yumurta ve et yemişler. Diyetlerinden ekmek ve patates çıkartılmış. Sağlıklı yağlar ise artırılmış; zeytinyağı ve tereyağı kullanmışlar.
Dr. Unwin’in sonuçları çok çarpıcı. Hastaların karaciğerinde yağlanma azalmış, karaciğerleri toparlanmaya başlamış. Sadece bu kadarla da kalmamış; kan şekerleri de düşmeye başlamış. Hafiflemişler. Daha fazla yağ yemelerine ragmen iyi kolesterolleri artmış, kötü kolesterolleri azalmış.
Bu deneyi destekleyen İngiliz Karaciğer Vakfı deneyi karaciğerin kendini nasıl yenileyebileceğine dair çok yararlı bir örnek olarak tanımlamış.
"Kafamdaki sis dağıldı"
Alan Threlfall, Dr. Unwin’in deneyinde yer alan hastalardan biri. Henüz 43 yaşında 12 yıldır diyabetli, 120 kiloymuş. "Hayatım korkunçtu. Günde 18 saat uyuyordum, çok yorgundum. Daha deneyin ilk haftasında kafamdaki sis dağıldı. Çocuklarımla rahat oynayabilmek harika" diyor.
Bir tür Atkins diyeti mi?
Dr. Unwin "Hayır." diyor. "Atkins diyetinde çok fazla protein var ve yeterli yeşillik yok."
Hastalar deneyi 13 ay sürdürmüşler. Ancak Dr. Unwin ve eşi tam 3 yıldır bu şeklide besleniyorlar. 57 yaşındaki Dr. Unwin 10 km’lik bir yarışı 52 dakikada koşmuş! "Çünkü vücudum enerjiyi karbonhidrat yerine yağdan almaya alıştı" diyor.
Karaciğerin sessiz çığlıkları
Newcastle Üniversitesi’nden metabolizma profesörü Ron Taylor da bir hastada diyabet gelişmeden yılarca önce kan testlerinde GGT’nin nasıl bizi uyardığını, öncü sinyaller verdiğini gösterdi. "Tip 2 diyabet tanısı konmadan yıllar önce karaciğer yıllarca sessiz çığlıkla atıyor." diyor.
Karaciğere iyi gelen yiyecekler
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Az şekerli meyveler
• Balık
• Yumurta
• Et
• Zeytinyağı
• Tereyağı
