Beslenme ve diyet alanı en önemli ustalarından birini kaybetti. Ülkemizde beslenme ve diyetetetik alanının yapılanması ve gelişmesine, bu alanda akademik kadroların yetişmesine büyük katkıları olan Prof Dr. Ayşe Baysal önceki hafta 86 yaşında hayata gözlerini yumdu.
O benim jenerasyonumun ‘Mercimek Teyze’si idi. Çocukluğumda ilk bilimsel beslenme dersimizi televizyon aracılığıyla ondan aldık. Ayşe Baysal çocukluğumun siyah beyaz televizyon zamanında hiç unutmayacağım karakaterlerinden biri aynı zamanda. Ekrana genelde çıkanlardan çok farklı olan ses tonu, giyimi-kuşamı, makyajsız doğal haliyle bir baş öğretmen bize mercimeğin faydalarını anlattı uzun süre. Ne zaman mercimek yesek ‘Mercimek Teyze de diyor ya’ derdi içimizden biri. Bize yiyeceklerin besin değeri konusunda düşünmeyi ilk kez O öğretti. Bu hafta bu değerli bilim insanını anmak için gelin mercimeğin faydalarını birlikte tekrarlayalım.
MERCİMEĞİ ÖNE ÇIKARAN 5 ÖNEMLİ ÖZELLİK
1-Proteinden zengin
Protein kas kemik ve bağ dokularımızın ana maddesi. Güçlü kemik ve kaslara sahip olmak ve vücudumuzda üretilen antikorların yapımı için de gerekli. Yani bizi hastalıklardan koruyor.
Mercimek soya fasulyesinden sonra protein değeri en güçlü olan baklagil.
Proteinden zengin; ancak et gibi sağlığımız için şart olan zorunlu aminoasitlerin tümünü içermiyor. Bu yüzden bulgur, kuskus, prinç , ekmek gibi yiyeceklerle beraber yenmeli; böylece bu yiyeceklerin içindeki zorunlu aminoasitlerle beraber besin değeri ete yaklaşıyor. Protein değerini artırmanın bir başka yolu ise mercimeği filizlendirmek. Filizlendirdiğinizde içindeki zorunlu aminoasitler tamamlanıyor.
Aynı zamanda ucuz protein kaynağı.
2-Kompleks karbonhidrat içeriyor
Karbonhidratlar vücudun ana enerji ve ısı kaynağıdır. Günlük yiyecek tüketimizin en büyük bölümünü oluşturması gerekiyor. Kompleks karbonhidratlar dediğimiz tahıl, baklagil, sebze, meyve, ekmek, makarna, kana çok daha geç karışıyorlar.
3- Folik asit içeriği çok yüksek
Folik asit B grubu vitaminlerden biri. Hamilelikte bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişimi için hayati önem taşıyor. Yetişkinlerde sinir sitemi fonkisyonları ve kan hücreleri yapımı için gerekli. Eksikliğinde kansızlık, egzama, saçlarda erken beyazlama, bellek zayıflığı, gerginlik, depresyon gibi etkiler görülüyor.
4- Lif deposu
100 gram mercimekten 31 gram lif alıyoruz. Oysa hayvansal protein aldığımız ette lif yok. Üstelik kolesterol da içermiyor. Mercimek liften zengin olduğu için yavaş sindiriliyor, uzun süre tokluk sağlıyor. Kabızlığa çözüm sağlıyor.
5- Diyabetliler için de uygun
Glisemik indeksi düşük bir yiyecek; yani kan şekerimizi hızlı yükseltmiyor. Bu yüzden şeker hastalarının da rahatlıkla tüketebileceği yiyecekler arasında. Hızlı insülin hormonu salınımına neden olmadığı için kan şekeri dengesini korumaya yardımcı.
MERCİMEK
- Türkiye Kanada, Hindistan ve Avustralya’dan sonra en çok mercimek üreten 4. ülke.
- 100gramında çiğ 353 kalori var.
- B grubu vitaminlerden zengin.
- Bol demir içeriyor; kansızların düzenli tüketmesinde fayda var.
- En önemli antioksidan minerallerden olan çinko da bol. Çinko cilt dokularının onarılması, genç kalması, yaraların iyileşmesi, seks hormonlarının salgılanması için önemli.
- Fosfor bol; fosfor kemik ve diş sağlığı için önemli bir mineral.
- Mercimeğin latince adı lens. Göz için kullandığımız lens sözcüğünün kökeni buradan geliyor; mercimeğin lense benzeyen şeklinden dolayı verilmiş.
- Gezilerimde dünyada düzenli olarak en çok mercimek yenilen yerin Hindistan olduğunu gözlemledim. Her gün, günde 2 kez yiyorlar.
ÇOCUKLARA MERCİMEĞİ SEVDİRMEK İÇİN ÖNERİLER
- Mercimekli kumpir
İri patatesi zeytinyağıyla ovalayıp fırında pişirin. Ortadan yarıp içini çatalla ezip yer açın. İçini haşlanmış mercimek, ufak kıyılmış domates- turşu-zeytin karışımı ile doldurun.
- Mercimek köftesi
Artık çok sık yapılmayan, klasik bulunup birazburun kıvırılan bir tarif. Ancak çok lezzetli, bize has ve çocukların seveceği bir tarfi. Üstelik çocuklar kendi yaptıkları şeyleri yemekten hoşlanıyorlar. Çok rahat bu tarifi onlarla yapabilirsiniz.
2 bardak kırmızı mercimek
1 bardak ince bulgur
1/2 bardak zeytinyağı
1 soğan (ince kıyılmış)
3 yemek kaşığı salça
Kimyon, karabiber, tuz
1 demet maydanoz (ince kıyılmış)
Servis için marul yaprakları
- Mercimeği 4 bardak suyla haşlayın. İyice yumuşasınlar. Altını kapatın.
- İçine bulguru karıştırın. Üzerini kapatıp bekleyin. Bulgur iyice yumuşamalı.
- Diğer tarafta soğanı yağda çevirerek karamelize edin. İçine salçayı da karıştırın.
- Soğanlı salçalı sosu ve istediğiniz baharatı mercimek -bulgur karışımına ekleyin.
- Maydanozu da ekleyip iyice karıştırın.
- Elinizle bir avuç alıp istediğiniz şeklide biçimlendirip köfteler yapın.
- Marul yaprakları arasında servis edin.
