ÜYE OL | ŞİFREMİ UNUTTUM

Hekimler her konuda farklı yaklaşımları benimseyip, farklı çözüm önerileri sunabiliyorlar. Fakat sağlık alanındaki her uzmanın üstünde anlaştığı bir prensip varsa o da süt içmenin şart olduğu. Çocukluktan itibaren yaşam boyu günde en az bir bardak süt içmenin, kemik sağlığının korunması açısından son derece önemli olduğu vurgulanıyor. Peki nedir sütü bu kadar önemli ve vazgeçilmez kılan? Sizler için bu sorunun cevabını Ankara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nilgün Sarp’tan öğrendik.

BESLENMEDE SÜTÜN ÖNEMİ
-     Memeli canlıların salgıladığı besin maddesidir. İnek, manda, koyun, keçi gibi
hayvanların sütünden yararlanılmaktadır. Ancak en çok inek sütü üretilmekte ve tüketilmektedir. Sütün beslenmede ayrı bir yeri bulunmaktadır.
- Süt ve süt ürünleri ana besin gruplarındandır.
- Vücudun büyüme ve gelişimi için gerekli olan makro ve mikro besin ögelerinin (Protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineraller) tümüne yakınını içerir.
- İçerdiği besin ögeleri açısından insan vücudunda kolayca sindirilebilir ve kullanılabilir.
- Süt, besin değeri yüksek bir gıda olduğundan yaşamın her döneminde; bebeklikte, çocuklukta, gençlikte ve ileri yaşlarda tüketilmelidir.
- Süt, hastalıklardan koruma ve sağlıklı yaşamaya etkisi için günlük alınmalı ve yaşam boyu sürdürülmelidir.

GEBELİK VE EMZİKLİLİK DÖNEMİNDE BESLENME VE SÜTÜN ÖNEMİ
- Gebelik anne adayının çok özel bir durumudur. Bebek sahibi olmaya hazırlanmaktadır. Bebeğin sağlıklı gelişmesi için gebe beslenmesine her zamankinden daha fazla özen göstermelidir. Beş gruptan oluşan besinleri yeterli ve dengeli olarak uygun biçimde tüketmelidir.
- Gebe, süt ve süt ürünlerine günlük beslenmesinde daha fazla yer verilmelidir.
- Bu dönemde gerek gebenin gerekse karnındaki bebeğin tüm besin ögelerine gereksinimi bulunmaktadır.
- Süt, tüm besin ögelerini içerdiği gibi, kalsiyum, fosfor ve bazı vitaminler yönünden zengindir.
- Gebeler, ilk aylardan itibaren günde en az 2 bardak süt içmeyi ihmal etmemelidirler.

BEBEK VE ÇOCUKLARDA BESLENME VE SÜTÜN ÖNEMİ
- İnsan yaşamında en hızlı büyüme ve gelişme, anne karnında olmaktadır. Daha sonra en hızlı büyüme ve gelişme ilk bir yaşın sonuna kadar sürer. Bu dönemde bebek ve çocuklar için doğru beslenme son derece önemlidir.
- Bebekler için en değerli besin anne sütüdür. Her annenin bebeğine özgüdür. Hiç bir gıda maddesiyle kıyaslanamayacak kadar üstündür.
- Bebek doğar doğmaz ilk yarım saat içerisinde anne memesine tutulmaldır.
- Anne sütü altı ay tek başına yeterlidir. Altı aydan sonra anne sütünün yanı sıra uygun ek gıdalara geçilmelidir.
- Ek gıdalara geçiş kurallarına uyularak ek gıdalar arasında inek sütüne de yer verilmelidir.
- Çocukluk döneminde kemik, kas ve dişlerin güçlü olması beyinin sağlıklı gelişmesi için süte gereksinimi vardır. Günde iki bardak süt bu gelişimi destekler.

ERGENLİKTE BESLENME VE SÜTÜN ÖNEMİ
- Ergenlik çocukluktan yetişkinliğe geçişin önemli bir aşamasıdır. Bebeklikten sonra ergenliğe kadar daha az boy uzaması ve organlarda büyüme izlenirken, ergenlikte büyüme ve gelişme atağında hızlanma yaşanır. Boy ve kilo artışı fazladır. Hücreler çoğalmaya ve yeni işlevlere başlamıştır.
- Ergenin bu dönemde pek çok desteğe gereksinimi vardır. Bu gereksinimlerin başında da doğru beslenme gelmektedir.
- Bu yaşta ergenler, doğası gereği birçok konuda yetişkinlerle, aile ve öğretmenlerle tartışırlar, bağımsızlıklarını koruma eğilimi nedeniyle karşı gelirler. Ayak üzeri atıştırma, kolalı içecekler ve farklı damak alışkanlıkları nedeniyle beslenmeleri, büyüme ve gelişmeleri olumsuz yönde etkilenir. Bu nedenle doğru beslenmeleri için kendilerine destek olmak gereklidir.
- Ergenlerin günlük beslenmelerine eklenecek en az iki bardak süt ve süt ürünleri gencin boy uzamasına ve sağlıklı gelişmesine katkı verir.

YAŞLILIKTA BESLENME VE SÜTÜN ÖNEMİ
- Yaş ilerledikçe insanların bir çok koşula dayanma gücü azalır. Bu gücü çabuk yitirmemek ve artırmak için beslenmeye özen gösterilmelidir.
- Gıdaların miktar ve hazırlanış biçimi de onların tolere etmesini güçleştirebilir. Hazımsızlık ve diğer yakınmaları olabilir.
- Süt, özel bir durumu yoksa yaşlı için hem besin değeri yüksek, hem de sindirimi kolaydır.
- Bu nedenle yaşlılar, diğer önlemlerin yanı sıra beslenmelerine özen göstermeli, günde en az 2 bardak süt ya da süt ürünü bir besine yer vermelidir.

SÜTÜN SAĞLIK VE BESLENMEDE YERİ
- İnsanların sağlıklı olmasında ve hastalıklardan korunmasında beslenme son derece önemlidir.
- Sağlıklı ve doğru beslenmek için 5 gruba ayrılan besinlerden günde 3 öğün şeklinde karışık olarak tüketilmelidir. Beş grup besin içerisinde süt ve süt ürünlerine yer vermeyi ihmal etmemelidir.
- Süt çok değerli besin maddesidir. Sağlıklı beslenmede önemi bulunan protein, karbonhidrat ve yağ gibi makro besin ögelerini, vitamin ve mineral gibi mikro besin ögelerinin tümünü içerir.
- Sütün içerisinde bulunan protein, biyolojik değeri oldukça yüksek TAM PROTEİN’dir. Günlük alınması gereken aminoasitlerin hemen hemen tümünü içerir. Yaklaşık 20 civarında olan aminoasitlerden günlük beslenmede birkaçının eksik olması halinde vücut, o gün alınan enerjilerin bir kısmını yağa dönüştürme eğilimi bulunmaktadır. Günlük içilen süt, aminoasitlerin tümüne yakınını içerdiğinden kilo kontrolünde önemli olabilir. İki bardak süt günlük protein gereksiniminin yaklaşık yüzde 70’ini sağlar.
- Süt, sağlık için son derece gerekli olan vitamin ve minerallerin hemen tümünü içerir. İki bardak süt günlük B12 vitamini gereksiniminin yüzde 98’ini, B2 vitamini gereksiniminin yüzde 88’ini, B6 vitamini gereksiniminin yüzde 26’sını, kalsiyum ve fosfor gereksiniminin tümünü, mağnezyum gereksiniminin yüzde 36’sını karşılar.
- Raşitizm, osteomalazi ve osteoporoz önemli kemik hastalıklarıdır. Bu hastalıkların önlenmesinde D vitamini ile birlikte kalsiyum, fosfor ve mağnezyumun etkisi büyüktür. İki bardak sütün bu minerallerin karşılanmasında ve kemik hastalıklarından korunmada önemli etkisi bulunmaktadır.
- Çürüğe karşı koruyucu olduğu besinler, protein, kalsiyum ve fosfordan zengin besinler içermesi nedeniyle süt, diş sağlığı açısından da önemlidir. Süt proteinleri, mine yüzeyinden emilebildiği için, mine yıkımını önleyebilmektedir.
- Sütteki kalsiyum, potasyum, mağnezyum ve selenyum, hipertansiyon, aterosklerozdan korunmada payı bulunmaktadır. Ayrıca sütteki tüm besin ögeleri, özellikle kalsiyum, çinko, selenyum ve vitaminlerin kanserden koruyucu etkilerinden söz edilmektedir. Düzenli süt içenlerde, kalın bağırsak, yumurtalık ve meme kanseri sıklığının azaldığı bildirilmiştir.
- Süt her yaş için önemli besin maddesi olmakla birlikte; özellikle bebek, çocuk, ergen, genç, emzikli ve yaşlılarda gereksinim daha da artmaktadır.

 

ANNE SÜTÜ Beslenmede sütün farklı bir önemi bulunmaktadır. Bebek beslenmesinde anne sütü son derece önemlidir. Her annenin sütü bebeğine özgündür, hiçbir gıda maddesiyle kıyaslanamayacak üstünlüğü bulunmaktadır. Anne sütü büyüme ve gelişme için gerekli tüm besin öğelerini içerir. Bağışıklık sisteminin gelişmesini sağlar ve içerdiği komponentler ile bebeği infeksiyonlardan korur. Hijyenik ve ekonomik olmasının yanı sıra, ruhsal doyum açısından da önemlidir. Anne kucağında bebeğe verilen meme, emme doyumu, ten teması ve anne ile göz teması nedeniyle bebeğin özgüven duygusunun gelişmesi açısından önemlidir. Bu nedenle bebekler en az 6 ay süreyle emzirilmelidir.

SÜTÜN KANSERDEN KORUYUCU ETKİSİ - Günde 2-3 bardak süt içenlerde kolon kanseri riskinin yüzde 54-63; meme kanseri riskinin yüzde 40; over kanseri riskinin yüzde 54 azaldığı bildirilmektedir. - Ancak koruyucu etkisi için, süte erken yaşta başlamaya ve günlük alımın düzenli sürdürülmesine özen gösterilmelidir. - Altı aya kadar anne sütü tek başına yeterlidir. Altı aydan sonra anne sütünün yanı sıra ek gıdalara geçilmelidir. Ek gıdaların içerisinde inek sütünün de ayrı bir önemi bulunmasına karşın, inek sütünün bebeklik döneminde intestinal kanamaya ve anemiye yol açması olasılığı da bulunmaktadır. Bu nedenle yerine endüstriyel homonize sütler önerilmektedir. Ancak bunların  pahalı olması nedeniyle, önerilmeden önce sosyoekonomik düzeyi düşük ailelerde çok daha karmaşık ve boyutlu sorunlara yol açabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Satın alma gücü inek sütüne yetebilen ailenin elinden, besi değeri yüksek bu gıda maddesi alınmamalıdır. - Bir yaşından sonra sütün öncelikle biberonla verilmesi, uyku öncesi artan emme güdüsünün doyurulması nedeniyle, yatkın olan çocuklarda, parmak emme, çocukluk mastürbasyonu gibi çocuk ruh sağlığı sorunları olasılığını azaltacağı da bilinmektedir.

 

HANGİ İHTİYACI KARŞILIYOR? - 2 su bardağı sütün içilmesi altı yaşındaki bir çocuğun günlük protein gereksiniminin yüzde 70’ini karşılar. - Günde 2 bardak süt altı yaşındaki bir çocuğun B2 vitamini gereksiniminin yüzde 88’ini karşılar. - 1 bardak süt altı yaşındaki bir çocuğun gereksinimi olan B12 vitamininin yüzde 98’ini karşılayabilir. - Günde içilen 3 bardak süt tiamin gereksiniminin yüzde 30-35’ini karşılayabilir. - 2 bardak süt altı yaşındaki bir çocuğun kalsiyum gereksiniminin tümünü karşılayabilir. - Günde 2 bardak içilen süt altı yaşındaki bir çocuğun günlük fosfor gereksiniminin        tümünü karşılar (1 bardak yüzde 55’ini). - 2 bardak içilen süt altı yaşındaki bir çocuğun günlük magnezyum gereksiniminin yüzde 36’sını karşılar. - Günde 2-3 bardak içilen süt altı yaşındaki bir çocuğun günlük iyot gereksiminin yüzde 60-90’ını karşılar. - 2-3 bardak içilen süt altı yaşındaki bir çocuğun günlük çinko gereksiniminin yüzde 24-36’sını karşılar. - 2-3 bardak içilen süt altı yaşındaki bir çocuğun günlük potasyum gereksiniminin yüzde 60-90’ını karşılar. - Süt, kükürt minerali açısından önemli kaynaklardan biridir. 1 bardak sütte yaklaşık 60 mg. kükürt bulunmaktadır. - Günlük gereksinim 5-10 mikrogram olmakla birlikte, kimi durumlarda 50-200 mikrograma çıkabilir. 1 bardak sütte 2-3 mikrogram krom bulunmaktadır. - Günlük gereksinim bebek ve çocuklarda 80, erişkinlerde 30 mikrogramdır. 1 bardak sütte yaklaşık 60 mikrogram bakır bulunmaktadır. - Günlük gereksinim 50-200 mikrogram arasında değişmektedir. 1-2 bardak sütte 6-15 mikrogram selenyum bulunmaktadır.