ÇALIŞAN ANNENİN YAŞAM REHBERİ

ÇALIŞAN ANNENİN HAKLARI

ÇALIŞAN ANNENİN HAKLARI

Çalışan annenin ve anne adayının yasal hakları ve sosyal hakları mevcuttur. Ancak çoğu anne bu hakları bilmez ya da gerçek hayata geçiremez. Çalışan annenin yeterince zorlaşan yaşamını kolaylaştıran bu hakları Avukat Şule Taşkan anlattı.

İş Kanunu kapsamında kadın işçi çalıştıran işyerlerinde 4857 sayılı İş kanunun 88.maddesine göre; “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik” mevcuttur. Bu yönetmeliğin amacı, işyerlerindeki gebe, yeni doğum yapmış veya emziren işçilerin işteki güvenlik ve sağlığının sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemler uygulamak ve bu işçilerin hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu, çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının veya çocuk bakım yurtlarının nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını belirlemektir.

İşçi, gebelik ve emzirmeye başlama halinde mutlaka işvereni bilgilendirir.

ANALIK İZNİ
Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce on haftalık süre çalıştırılmaz. Sağlık durumu uygun olduğu taktirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar iş yerinde çalışabilir. Bu durumda gece çalışması yaptırılamaz ve gebe işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Bu süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse arttırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.

İsteği halinde kadın işçiye, on haftalık süresinin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli izin hesabında dikkate alınmaz. Memurlarda bu süre 12 aydır.

Devlet memuru olan annelerin evli ya da bekar olsun kullanabilmek için bazı prosedürleri takip etmesi gerekmektedir. Devlet memuru hamile kadın, hamileliğin 32. haftasında doktorun vereceği raporu onaylatmak için bütün ultrasonografi sonuçlarıyla birlikte en yakın devlet hastanesine ya da emekli sandığı, SSK ile anlaşmalı özel bir hastaneye son düzenlemeleri yapıp götürür. Devlet memuru hamile kadın, doktor raporu ve ultrasonografi sonucunu çalıştığı kamu kurumundaki amirine götürür. Her kamu kurumu kendi çalışma şartlarına uygun olarak kanun çerçevesinde düzenlemeye gidecektir. Bu düzenlemenin şartları kamu kurumunun personel işlerinden öğrenilebilir.

BABALAR İÇİN DOĞUM İZNİ
657 Sayılı Devlet Memurları Yasası’na göre erkek memurlara 3 gün doğum izni verilmektedir. Erkek işçiler için bebek bakımıyla ilgili olarak, iş mevzuatı içerisinde çalışmalar yapıldığına yönelik haberlere rağmen, herhangi bir kanuni düzenleme bulunmamaktadır.

GEBE İŞÇİNİN MUAYENE İZNİ
Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.

EMZİRME İZNİ
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma sürelerinden sayılır.

İŞYERİNİN ALACAĞI ÖNLEMLER
İşyeri tarafından, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçilerin güvenlik ve sağlığı için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerin ve sanayi süreçlerinin işçiler üzerinde etkileri değerlendirilerek; işçilerin yaptıkları işle bağlantılı hareketleri, duruşları, zihinsel ve bedensel yorgunlukları kapsayan önlemler alınması gerekir.

Bu işçilerin, çalışma saatlerinin gece süresine ve gebe işçilerin, çalışmalarının günün erken saatlerine rastlamaması için gereken önlemler alınır.

Çalışma mahalli ve çalışma düzeni, bu işçilerin duruş problemlerini ve kaza riskini azaltacak şekilde yeniden düzenlenir, mümkün olduğu durumlarda oturarak çalışmaları sağlanır. Gebelerin durumuna göre yorgunluğun ve diğer duruş problemlerin azaltılması veya ortadan kaldırılması için dinlenme araları ihtiyaca göre daha sık ve uzun olarak düzenlenir.
Yüksekte çalışmalarda gebe işçinin yüksek ve düşme tehlikesi olan yerlerde olmaması için gerekli düzenlemeler yapılır.

Çalışma hızının, çalışma saatlerinin ve işteki yoğunluğun işçinin önerileri dikkate alınarak mümkün olduğunca uygun hale getirilmesi için gerekli şartlar sağlanır.

Bu işçilerin yalnız çalıştırılmaması esastır. Yalnız çalıştırma mecburiyetinde işçinin diğer çalışanlarla kolayca iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır.

Bu işçilerin çalışma koşulları, çalışma saatleri, müşterilerle ve üçüncü kişilerle ilişkiler, iş yükü, işini kaybetme korkusu gibi stres faktörlerinden koruyucu önlemler alınır.

Bu işçilerin sigarasız ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla oturarak veya rahatça uzanacak şekilde fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini sağlayacak şartlar temin edilir. Bu işçilerin sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak uzun süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir, ayrıca enfeksiyon ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır. Bu işçilerin, kişisel ihtiyaçları göz önüne alınarak, beslenme molasının, temiz içme suyu temininin ve diğer ihtiyaçlarının kendileriyle de istişare edilerek karşılanması sağlanır.

Çalışma saatleri: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

Gece çalışması: Emziren işçi doğumu izleyen altı ay boyunca gece çalıştırılamaz. Yeni doğum yapmış işçinin doğumu izleyen sekiz haftalık süre sonunda, emziren işçinin ise, altı aylık süreden sonra gece çalışması yapmasının güvenlik ve sağlık açısından sakıncalı olduğunun hekim raporu ile belirlendiği dönem boyunca, gece çalıştırılamaz.

Kadın işçiler, gebe olduklarının hekim raporu ile tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.

ANNE HAKLARI BİRDİRGESİ
1. Annelik ÖZGÜR seçim olmalıdır. Her kadın çocuk sahibi olma, doğum sıklığını saptama ve sahip olmak istediği çocuk sayısını belirleme hakkına sahiptir. Etkili korunma yöntemleri her kadına ulaştırılabilmelidir.
2. Her kadının üreme sağlığı, gebelik, doğum ve yeni doğan bakımı konusunda yeterli eğitim ve bilgi alma hakkı vardır. Sağlık kuruluşları ve uzmanlar, anne ve eşine bu eğitimi vermek, doğum öncesi bakımın bir parçası olarak eşlerin hazırlık kurslarına katılmalarını özendirmek zorundadırlar.
3. Her kadın dünyadaki tüm ülkelerin hükümetleri tarafından doğru yönlendirme ve gereksiz risklerden uzak bir gebelik garantisi verilme hakkına sahiptir. Bütün kadınların gebelikte yeterli sağlık hizmetleri ve koruyucu önlemlerden yararlanma hakkı vardır. Gebelikte sağlık hizmetleri kaliteli ve yeterli kaynağa sahip olmalıdır. Obstetrik bakımın sınırı yoktur. Obstetrik bakımın kültür ve inançlara bağlı olarak çeşitlilik gösterdiği akılda tutulmalıdır.
4. Her kadın gebelik ve doğumda uygulanabilecek teknolojik girişimler ve gelişmeler hakkında yeterli bilgi alma ve en güvenli uygun işleme ulaşma hakkına sahiptir. Her kadının uygulanabilir perinatal tanı işlemleri hakkında yeterli bilgi edinme hakkı vardır. Kadın, bu işlemler hakkında karar vermede bağımsız olmalıdır.
5. Her kadın gebelikte yeterli beslenme hakkına sahiptir. Kadının beslenmesi, çocuğunun gelişimi ve kendi sağlığı için gerekli tüm besinleri alabilmesini sağlamalıdır.
6. Çalışan kadınlar gebelik sırasında veya gebelik nedeniyle işten çıkarılmama hakkına sahiptirler. İşinin devamlılığı gebelik nedeniyle ayrım yapılmaksızın her kadına garanti edilmelidir. Annelik hakları, gebelik izinleri ve çalışma düzenine adaptasyonu kapsayacak şekilde, maaş miktarını etkilemeksizin ve iş kaybı endişesi olmaksızın, hükümetlerin iş yasaları ile korunmalıdır. Anne çalışma saatleri içinde emzirme hakkına sahiptir.
7. Her kadın gebeliğine gönüllü son verme nedeniyle ayrım, cezalandırma ve sosyal dışlanma ile karşılaşmama hakkına sahiptir.
8. Annelik hakları sosyal yapı ile sınırlandırılamaz. Annelik hakları tek ebeveynli aile ile çift ebeveynli aile de aynıdır.
9. Her anne karar verilmesi gerekli durumlarda ve üreme işlemleri sırasında baba ile sorumlulukları paylaşmak hakkına sahiptir. Baba, annenin düşüncelerine saygı duyma sorumluğunu taşır. Annelik açısından her kadının eşi tarafından zorlanmama hakkı vardır. Üreme ile ilgili kararlar kadın ve erkek tarafından eşitlik ilkesi ve ortak sorumluluk ile alınmalıdır.
10. Her kadın emzirmenin faydaları ve doğumdan hemen sonra emzirmeye başlamanın yararları konusunda bilgilendirilme hakkına sahiptir. Ancak, her kadının sosyal-kültürel önyargı olmaksızın laktasyon biçimine bağımsız karar verme hakkı vardır.
11.Her kadın kendisini ve fetüsü etkileyecek (tanı ve tedavi amaçlı) karar mekanizmasında yer alma hakkına sahiptir. Her karar bağımsız alınmalı ve anne adayı konu hakkında bilgilendirilmiş olmalıdır.
12. Kurumlarda doğum yapan kadınlar kendileri için kültürel önemi olan giyim (kendisinin ve bebeğin), yiyecek, plasentanın akıbeti ve diğer uygulamalar ile ilgili konularda karar verme hakkına sahiptirler. Her kadın hastanede kaldığı sürece bebeği ile birlikte olma hakkına sahiptir.
13. İlaç bağımlılığı, AIDS veya diğer medikal veya sosyal problemler nedeniyle toplumdan dışlanabilecek olan gebeler özel sağlık programlarından yararlanma hakkına sahiptirler. Göçmen kadınlar da ülke vatandaşı olan kadınlarla aynı haklara sahiptirler.
14. Her kadının sağlık çalışanlarının samimiyetine inanma ve sağlık çalışanlarından hastanın gizlilik hakkına saygı duymasını beklemeye hakkı vardır.

Kaynakça:
Prof. Dr. Sabiha Paktuna Keskin/Anne İş’te
Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak/Çalışan Anne ve Çocuk
Haluk Yavuzer/Ana-Baba ve Çocuk
Norma Razon/Çalışan Anne ve Çocuğu
Yaşare Aktaş/Çalışan Anne ve Çocuğu
Gülsen Demir/Eğitim-Meslek-Çalışma Bağlamında Kadının Durumu

BU YAZI DİZİSİNİN DİĞER BAŞLIKLARI İÇİN TIKLAYINIZ

BU KONUYLA İLİŞKİLİ DİĞER KONULAR

- ANNENİN ÇALIŞMASI ÇOCUK AÇISINDAN SAKINCALI MIDIR?
- SUÇLULUK DUYGUSU, AŞIRI SORUMLULUK VE HATALAR
- İŞİNİ BIRAKAN ANNENİN SIKINTILARI
- BEBEK İLE ANNE ARASINDAKİ BAĞ
- “EVDEN AYRILAMIYORUM”
- “BEBEĞİMİ KİME EMANET EDECEĞİM?”
- “BEBEĞİMLE NASIL KALİTELİ ZAMAN GEÇİRİRİM?”