ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUK KİMDİR?

Çoğu anne baba zekâ konusunda hasastır. Birçok ebeveyn çocuklarının üstün zekâlı olduğunu düşünür ya da öyle olmalarını isterler. Ne olursa olsun her çocuk özeldir. Ancak bazı çocuklar doğuştan şanslıdırlar ve uygun ortam bulurlarsa daha da üstün özelliklere sahip olabilirler. Üstün zekâlı çocuk kimdir? Yaşıtlarından nasıl ayrılır? Üstün yetenekli çocuğun yeteneklerini nasıl ortaya çıkarırız? İşte çağın anne babasının en çok merak ettiği sorularınn cevapları...

Üstün yetenekli ya da zekâlı çocuklar doğuştan gelen özellikleri, sinirsel gelişimlerinin yaşıtlarına oranla daha hızlı tamamlanması ve istenilen olumlu çevresel koşullara sahip oldukları için şanslıdırlar ve bu üstün özellikleriyle hemen çevrenin dikkatini çekerler. Üstün zekâ ve özel yetenekleri olan çocuklar kendilerini yetişkinlere fark ettirmişlerse ve çevresel koşullar da onlar için uygun şekilde düzenlenmişse daha da şanslıdırlar.

Çoğu anne baba üstün özelliklere sahip bir çocuğa sahip oldukları müjdesini alınca, çoğu zaman gereksiz telaş ve yanlış yönlendirmeler neticesinde çocuğa ciddi boyutta zarar veren bir yöne kolayca kayabilir. Anne babalar sübjektif görüşlere (çocuğunun çok zeki ve yetenekli olduğuna inanmak gibi) sahip olabilirler veya çocuklarıyla ilgili olarak erken ve kendi başlarına bazı kararlar (çocuğuna çok erken yaşta zekâ testi yaptırmak, üstün çocukların eğitim gördüğü okulları araştırmak gibi) verebilirler. Oysa, bu konularda uzmanlara danışmaları ve onların görüşlerini almaları daha sağlıklı olacaktır.

ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ
• Fiziksel Özellikleri: Doğum anından itibaren fiziksel gelişimlerindeki olumlu özellikler ile dikkat çekerler. Doğum ağırlıkları, boyları normaldir. Genelde yaşıtlarından daha önce bazı becerileri kazandıkları gözlenir. Örneğin, daha evvel başlarını dik tuttukları, oturdukları, yürüdükleri gibi. Hastalıklara yakalanma riskleri daha azdır. Zihinsel alanda üstün olan çocukların, bedenlerini daha koordineli bir şekilde kullanabildikleri gözlenir.
• Kişilik Özellikleri: Olumlu çevresel koşullar sağlandığı taktirde, genelde duygusal olarak daha sosyal, bağımsızlık davranışı ve kendine güven duyguları gelişmiş, öğrenmeye meraklı, sürekli soru soran, yüksek seviyeli hedefleri olan, hedefe ulaşmak için gerekli motivasyona sahip, içsel kontrolleri ve sorumluluk duyguları fazla, liderlik özelliklerine sahip olmak gibi olumlu kişilik özelliklerine sahip oldukları gözlenebilir. Daha çok kendilerinden büyük veya gelişim düzeyleri, yetenekleri kendilerine yatkın çocuklarla arkadaşlığı tercih ederler.
• Zihinsel Özellikleri: En belirgin özellikleri çok çabuk ve kolay öğrenmeleridir. Nerede ve nasıl soru soracaklarını bilirler. Adeta özel bir soru sorma yetenekleri vardır denebilir. Olaylar ve nesneler arasında sebep-sonuç ilişkisi kuran, akıl yürütmede yetenekli, kavramları daha çabuk öğrenen, okuma-yazma, matematik gibi alanlarla ilgili becerileri daha çabuk kazanan özelikleri ile dikkat çekerler.
• Dil Gelişimleri: Genellikle konuşmaya yaşıtlarından daha erken başlarlar. Konuşma ile ilgili becerileri (kelime haznesi, gramer kurallarına uygun cümleler kurma, duygu ve düşüncelerini sözel ifade etme gibi) yaşıtlarından daha ileri düzeydedir.
• Diğer Yetenekleri: Bazı çocuklar resim, müzik, bale gibi görsel, işitsel veya bedensel performans gerektiren dallarda diğer çocuklardan daha üstün becerilere sahiptirler ve bu özellikleriyle dikkati küçük yaşlardan itibaren çekmeye başlarlar.

ÜSTÜN ZEKALI/YETENEKLİ ÇOCUKLARIN ANNE BABALARINA ÖNERİLER
• Çocuğunuzu üstün yeteneklerini ve zekâsını erken fark edin.
• Uzmanlarla işbirliğine girerek gözlemlerinizin doğruluğunu araştırın ve ileriye dönük kararlarda önerilerini alın.
• Çocuğa zengin uyaranlı ve tüm duyu organlarını kullanmasına olanak sağlayan bir çevre sunmaya çalışın.
• Çocuğunuzun özelliklerini çok iyi tanıyın. Gelişim özelliklerine uygun bir çevre sunmaya çalışın. Seçeceğiniz oyun materyalleri, oyun türleri, hikaye kitapları ancak onun gelişim özelliklerine uygun ise yararlıdır. Onu, kendi gelişim düzeyinde düşünmeye itmeyen çok kolay gelen veya onu çok zorlayan materyaller, oyunlar, hikayeler yarar sağlamadığı gibi çocuğunuz üzerinde olumsuz etki de yapabilirler. Çocuğunuz için en uygun olanı seçmede uzmanlardan yardım alın.
• Oyun materyallerini çok yönlü kullanması için onu cesaretlendirin.
• Keşifler yapmasına olanak sağlayın.
• Soru sorması için cesaretlendirin.
• Sorularına kendisinin yanıt bulmasında yardımcı olun.
• Hatalara uğramanın doğal olduğunu hissettirin, olumsuz sonuçların nedenlerini kendisinin bulmasına yardımcı olun. Ve tekrar denemeler yapması için cesaretlendirin.
• Çocuğa sürekli olarak üstün olduğunu hissettirerek kişiliğine zarar vermeyin.
• Çocuğun sadece sizin gözlediğiniz üstün olduğu bazı özelliklerine odaklanmadan, diğer gelişim alanlarına da, özellikle duygusal ve sosyal gelişimine ve motor gelişimine gereken önemi vererek bütünsel gelişimini sağlayın.