Zatürre, ülkemizin de en önemli sağlık sorunlarından birisi. Zatürre, her yaşta görülebilen bir hastalık olmakla birlikte, en çok bebek ve küçük çocuklarla yaşlıları vuruyor. Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre, ülkemizde 1-4 yaş arasındaki çocuklarda en çok görülen ölüm nedeni yüzde 22 ile zatürre...
ZATÜRRE (PNÖMONİ) NEDİR?
• Zatürre, akciğer iltihabıdır.
• Şiddetli öksürük, hızlı ve zor nefes alma, ateşe yol açar.
• Ağır zatürre ölüme neden olabilir.
KİMLER RİSK ALTINDA?
• Gelişmekte olan ülkelerde 5 yaş ve özellikle 2 yaş altı çocuklar risk altındadır.
• Yaşlılar risk altındadır.
• Sigara dumanı ve kapalı mekanlarda hava kirliliğine maruz kalmak riski arttırır.
• Bağışıklığı baskılayan hastalıkları olan çocuk ve yetişkinler daha büyük risk altındadır.
• Bağışıklık sisteminin zayıflamasına sebep olması yüzünden yetersiz beslenme de çocuklarda riski arttırır.
• Pnömokokun bir diğer özelliği de bulaşmanın önlenmesindeki zorluktur. Hastalık için kaynak, esas olarak hastalık bulgusu göstermeyen, tamamen sağlıklı görünen taşıyıcılardır. Taşıyıcılık ilkokul çocuklarında yüzde 29-35, altı ila sekizinci sınıf çocuklarında yüzde 9-25; erişkinlerde ise yüzde 6 ile 29 oranındadır.
ZATÜRREYE NE SEBEP OLUR?
• Zatürreye neden olabilen pek çok mikrop (bakteri, virüs, mantar, parazit) vardır. Bunlar içinde hem Türkiye’de hem dünyanın neredeyse her ülkesinde en çok rastlanan Streptococcus pneumoniae, kısa adıyla pnömokok mikrobudur.
• 5 yaş altı çocuklarda zatürreye bağlı ölümlerin yüzde 50’sinin nedeni pnömokoktur. Pnömokok tüm yaş gruplarında bakteriyel zatürrelerin en sık nedenidir.
• Pnömokokların, kapsüllerinin kimyasal yapılarındaki farklılıklara göre 90 tipi vardır.
Pnömokokların tüm zatürrelerin ortalama olarak yüzde 50’sinden sorumlu oldukları saptanmıştır. Grip virüsü de salgınlar arasında çok kişinin zatürre olmasına neden olur.
ZATÜRREDEN KAÇ KİŞİ ÖLÜYOR?
• Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünyada her yıl 155 milyon çocukluk çağı zatürresi görülüyor.
• Zatürre çocuklar arasında tüm hastalıklardan daha fazla can alıyor. Ölümlerin yüzde 40’ı ilk 24 saat içinde oluyor.
• Çocuk ve bebek ölümlerinin başta gelen nedeni olan zatürre, dünyada 5 yaş altı çocuk ölümlerinin 5’te birine neden oluyor.
• Dünyada her yıl 2 milyon çocuk ya da her 20 saniyede 1 çocuk zatürre nedeniyle hayatını kaybediyor.
• Sağlık Bakanlığı’nın 2003 verilerine göre, zatürre, 5 yaşından küçük çocuklarda çocuk ölümlerinin bir numaralı nedeni.
• Ülkemizde her yıl 2 yaşından küçük çocuklarda pnömokoklara bağlı olarak yaklaşık 250 bin zatürre vakası görüldüğü tahmin ediliyor.
• Gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de, özellikle 5 yaş altı çocuklarda zatürre yüksek hastalık ve ölüm hızına yol açan önemli bir halk sağlığı sorunu.
ZATÜRREDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ
• Anne sütü.
• Hijyen.
• Bebek ve çocukların tozlu, sigara dumanlı ortamlardan uzak tutulması.
• Zatürre aşısı.
ZATÜRRE (KONJUGE PNÖMOKOK) AŞISI
• Pnömokoka karşı koruma sağlayan pnömokok aşısı, halk arasındaki adıyla zatürre aşısı, çocuklarda ve yetişkinlerde etkili bir koruyuculuk sağlar.
• 2 yaş altındaki çocuklarda kullanılması gereken aşı konjuge pnömokok aşısıdır. Zatürrenin yüzde 85′i ilk 2 yaşta görülür.
• Zatürre aşısı 2008’de Sağlık Bakanlığı tarafından Ulusal Aşı Takvimi’ne eklenmiştir. Her yıl ülkemizde doğan tüm bebeklere Sağlık Ocağı ve Ana Çocuk Sağlığı Merkezleri’nde ücretsiz olarak yapılmaktadır.
DİKKAT! AŞI NASIL UYGULANMALI? Pnömokokların 91 farklı (valan) tipi var. Pnömokokların en sıklıkla hastalığa sebep olan 7 tipine karşı geliştirilmiş 7 valan konjuge pnömokok aşısı (KPA) pnömokok hastalıklarının en fazla görüldüğü 2 yaş altındaki bebeklerde etkili bir koruyuculuk sağlıyor. Konjige pnömokok aşısı’nın uygulanması ise şöyle: Eğer çocuk 6 ila 12 ay arasındaysa, aşı 1 ay arayla 3 doz yapılıyor. Ve eğer çocuk 12. ayını doldurmuşsa, tek doz uygulanıyor; fakat çocuğun bağışıklık sistemini etkileyen kronik bir hastalığı varsa (akciğer, şeker, vb. gibi) bu taktirde aşı, 1 ay arayla 2 doz şeklinde yapılıyor. Eğer çocuğunuza hala konjuge pnömokok aşısı yaptırmadıysanız, bu aşı sağlıklı çocuklara özellikle 5 yaşına kadar, risk gruplarındaki çocuklara ise özellikle 9 yaşına kadar mutlaka tavsiye ediliyor. Diğer bir aşı ise Pnömo23; hani şu grip aşısının yanında, risk gruplarına eczanelerde uygulanan aşı... 5 yılda bir, risk gruplarına yapılıyor ve 2 yaşın üstünde uygulanabiliyor. Bakterinin yetişkinlerde en sık görülen 23 tipine karşı geliştirilen bu aşı ise, özellikle yaşlılarda ağır pnömokok enfeksiyonlarına karşı oldukça etkili bir koruyuculuk sağlıyor. 60 yaşın üzerindekilere, kronik akciğer hastalığı olanlara, şeker hastalarına, böbrek hastalarına uygulanması öneriliyor. |
AŞI YAPTIRSAK DA ÇOCUK HASTALANIR MI? Aşıya rağmen hastalanan çocuklar işte bu yüzde oranlarının dışında kalmış oluyor. Ya da hastalığa pnömokok dışında bir bakteri ya da virüs neden olmuş olabiliyor. Fakat, özellikle 5 yaşına kadar aşının yaptırılması da şart! |
TÜRKİYE’DE YILDA 250 ÇOCUK PNÖMOKOK NEDENİYLE MENENJİT OLUYOR
Pnömokok adını sık neden olduğu "pnömoni", yani zatürreden almakta ise de çocuklarda zatürre dışında pek çok ciddi bulaşıcı hastalığın en önemli nedenleri arasında. Pnömokok menenjitin en sık nedeni olan iki bakteriden birisi ve bunlardan en çok ölüme ve sakatlığa neden olanı. Bakteriyemi olarak adlandırılan ve son derece tehlikeli olabilen “kan iltihabı”nın da en önemli nedeni. Ayrıca tedavide hekimlerin en çok antibiyotik reçetesi yazdığı ve işitme kaybına sebep olabilen orta kulak iltihabının en sık görülen etkeni. Pnömokokun ülkemizde her yıl, çocukluk döneminde yaklaşık 250 menenjit, 2.500 kan iltihabı, 250.000 zatürre ve 2.500.000 orta kulak iltihabına sebep olduğu tahmin ediliyor.
ZATÜRRENİN BELİRTİLERİ
Zatürre başlıca iki tip tabloya yol açıyor:
Tipik Zatürre: Genellikle bir üst solunum yolları enfeksiyonunu takiben ani olarak başlar. Yüksek ateş, üşüme-titremeler, öksürük, balgam, nefes alırken batar tarzda göğüs ağrısı, nefes darlığı, iştahsızlık, halsizlik gibi belirtiler görülür.
Atipik Zatürre: Daha sinsi bir seyir gösterir. Ateş çok yüksek değildir. Kuru inatçı bir öksürüğe karşılık, balgam hemen hiç bulunmaz. Göğüs ağrısı, nefes darlığı ve genel durum bozukluğu gibi belirtilere de çoğu zaman rastlanmaz.
ZATÜRRE NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Zatürrenin teşhisinde birinci görev anne babaya düşüyor. Çocukta ateş ve öksürük varsa, nefes darlığı varsa mutlaka doktora gidilmeli.
Doktor, önce akciğeri dinleyerek dinleme bulgusu almak isteyecektir. Fakat, zatürreede en önemli tanı aracı akciğer röntgenidir. Bazı durumlarda tomografi de yapılması gerekebilir. Balgam, kan incelemeleri ile hangi mikrobun zatürreye neden olduğu saptanabilir, özel durumlarda bronkoskopi yapılması gerekebilir.
ZATÜRRE NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Zatürre mutlaka gecikilmeden tanı konması ve tedavisine başlanması gereken bir hastalıktır. Zatürreeye bağlı ölümlerin yüzde 40’ının ilk 24 saatte olması, erken tedavinin ne kadar önemli olduğunu gösterir. Tedavide önemli olan, doğru antibiyotiğin seçilmesi, yeterli doz ve sürede kullanılmasıdır. Öksürüğü hafifletici, ateş düşürücü, balgamı sulandıran ve çıkarılmasını kolaylaştıran ilaçlardan da yararlanılır. En az 1 hafta yatak istirahatı gerekir. Zatürrede erken tedavi çok önemlidir. Tedavinin gecikmesi ölüm ihtimalini artırır. Gereksiz alınan antibiyotikler yüzünden bir çok mikrobun o antibiyotiğe karşı direnç kazanmış olması tedavide başarısızlıklara yol açar. Bugün, dünyanın bir çok ülkesinde penisiline dirençli pnömokok türleri ortaya çıkmıştır.
|