BEBEK NASIL TAŞINMALI?

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kadir Tuğcu:
“KANGURU APARATININ KULLANIMI”
“Daha henüz yürüyemeyen bebeklerin sorunlarından biri de kucakta taşınmalarıdır. Kucak işi hem anneye ilave yük hem de bir veya iki elini serbest kullanamama güçlüğü getirir. Bu annelerin, işlerini biraz olsun hafifletebilmek için, ebeveyn (babalar da pekala taşıyabilir) gövdesine monte edilebilen bebek taşıma aparatları geliştirilmiştir.

Gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılan bu cihazlar maalesef ülkemizde pek benimsenmemiştir. Bunda da en büyük sebep, 6 aydan evvel bebeklerin oturtulamayacağı inancıdır. Bu inanış yanlış olup, eski doktorların ‘Raşitizm’ hastalığını bilmemelerinden dolayıdır. Eskiden ne D vitamini ne de Raşitizm biliniyordu, ama doktorların gözlemlediği bir husus vardı, çocuklar oturmaya veya basmaya başladıktan sonra bazı kemiklerde eğrilmeler oluyordu. Bu yanlış gözlem sonucunda, bunun, erken oturtma veya bastırma ile ilgili olduğunu ve ‘geğreğinin’ (ne demekse)  battığını söylerlerdi. Tamamen hurafe olan bu bilgi maalesef hala bazı doktorlar tarafından ailelere söylenmekte ve aileler doktor ve satıcı arasında çelişkiye düşmektedirler. Oysa, hiçbir tıp kitabında böyle bir durum yazılı değildir ve hiçbir anatomi kitabında da ‘geğrek’ diye bir oluşum yoktur.  Böyle bir eğitim almadıkları halde sanki varmış gibi aileye yanlış bilgi veren, ‘Çoğunluk böyle söylüyor, sürüden ayrılmayalım’ zihniyetindeki doktorların artık bu işleri öğrenmeleri şarttır.

Artık günümüzde her bebeğe iyi kötü bir D vitamini verildiğinden, Raşitizm önlenmekte ve bu ‘batma’ (!) olayına da rastlanmamaktadır. Yoksa bebekler doğdukları günden itibaren oturtulabilir veya bastırılabilir, hiç de bir şey olmaz. Tabii bebeğin tek başına oturabilmesi için de, denge merkezinin gelişmesi gereklidir. Tek başına oturamayan bebekler dahi destekli bir şekilde oturtulduklarında bir zarar olmaz. (Araba koltuklarına da rahatlıkla oturtulabilirler.)

BEBEĞİN RAHAT NEFES ALDIĞINDAN EMİN OLUN
Bebekler doğdukları ilk günden itibaren bu aparatları kullanabilirler. Burada en önemli husus, bebeğin rahat nefes alıp almadığından emin olmaktır. Bilhassa, kundak şeklinde, tek parça deliksiz, tek omuza asılan aparatlarda, bebeğin suratının örtülmediğinden emin olmak gerekir. Bebeğin kol ve bacaklarının sarkabildiği aparatlarda zaten böyle bir tehlike yoktur. 

Bu aparatlar, hem göğse, hem sırta takılabildiği gibi, bebek hem ebeveyne, hem dışarı bakar vaziyette de kullanılabilir. Ebeveyn, her iki eli serbest kaldığından, isterse çarşı-pazarda, isterse evde işini rahatlıkla yapabilir. Bebeğin ağırlığı dengeli bir şekilde ebeveyne aktarıldığı için, aile bebeği kucakta taşırkenki kadar yorulmaz. 

HİPOTERMİ VE KANGURU TEDAVİSİ
Bebeklerde, bilhassa prematüre denilen erken doğmuş bebeklerde en korkulan durumlardan biri de, bebeğin vücut ısısının düşmesi (hipotermi) durumudur. Bu durumdaki bir bebek gerekli müdahaleler yapılmazsa, kaybedilebilir.

Hipotermi; vücut ısısının normal değerlerinin altına düşmesi durumudur. Beden derecesi olan 36,5° C alt sınır değil, ortalama beden derecesidir. Üst sınır; makattan 39°C, koltuk altından 38,5°C’dir. (Çocuklarda üst sınır; makattan 38°C ve koltuk altından 37,5°C olarak da kullanılabilir. Alt sınır; makattan 35,5°C, koltuk altından 35,5°C’nin altındaki değerlerdir. Bu değerlerin altı, ‘hipotermi’ olarak kabul edilir.

Hipotermi, iç veya dış sebeplerle olabilir. Dış sebepler daha ziyade erişkinlerde, spor
veya savaşlar sırasında görülebilir. Burada soğuğa maruz kalmak esas sebeptir.
Bizim konumuz, iç sebeplerle olan hipotermidir.

İç sebeplerle olan hipotermi: Prematürelik, enfeksiyonlar, beyin harabiyetleri, anoksi,
hipoglisemi, hipotiroidi, bazı ilaçlar, kimyasal maddeler, zehirlenmeler ve şok ile olan
ısı düşmeleridir.

Prematüreler, gerekli yağ dokusuna sahip olamadıklarından iç ısılarını yükseltmekte
zorlanırlar. Bu sebeple, hastanelerde kuvöz denilen cihazlarla bu tip bebeklerin ısıları
sabit derecelerde tutulmaya çalışılır. Bu cihazların hem kendileri çok pahalıdır, hem
elektrik sarfiyatları çok yüksektir. Fakir ülkelerde, bu durumdaki bebekler, annelerinin
çıplak göğüslerine, çıplak olarak yatırılır ve sarılırlar. Anne ısısı sabit olduğundan,
bu sistem hem daha etkili, hem daha ucuzdur. Ayrıca annenin hareketli olması,
bebekteki gazı da önler. (Bebek gazının sebebi, hareketsizliktir.)

Hipotermideki bir bebeğe, 36,5°C’den daha yüksek ısılarda sıcak tatbik edilmesi,
daha kan dolaşımı düzelmeden hücre içi ısısını yükselteceği için, oluşan
metabolizma ürünleri hücreye zarar verebilmektedir. Sıcak tatbiki, asla vücut ısısı
olan 36,5°C den yüksek olmamalıdır.”

BEBEĞE KANGURU TEDAVİSİ (BAKIMI) YAPMANIN FAYDALARI
Kanguru bakımı, hastanelerin yeni doğan bakım ünitesinde bebeğin yatağının başında rahat ve sallanan bir koltukta yapılmaktadır. Hastaneye gitmeden önce banyo almalısınız. Sezaryen yarası tamamen iyileşmiş olmalı ve üst solunum yolu enfeksiyonu olmamalıdır. Kanguru bakımı için sutyen giyilmemeli, önü açık ve emzirmeye izin verecek bir giysi giyilmelidir. Annenin mahremiyetini korumak için bu ünitelerde diğer insanların görmesini engelleyecek bir paravan sağlanmaktadır.

Bilimsel çalışmalar kanguru bakımının bebeklere ve ailelerine önemli ölçüde pozitif etkide bulunduğunu gösteriyor. Şu ana kadar yapılan hiçbir bilimsel çalışma bebeği kanguru ile taşımanın bebeğe ve ailesine zarar veren bir uygulama olduğunu göstermemiştir. Yapılan araştırmalar ışığında kanguru bakımının faydaları şöyledir:

- Herhangi bir bebek üzerinde sakin ve az ışık alan bir ortamda uygulanan kanguru bakımının bebeğin ağlamasını azalttığı ve bebeğin bir uyku halinden diğerine geçişte uyum göstermeyi öğrenmesine yardımcı olduğu kanıtlanmıştır. Patricia Messmer tarafından 1997 yılında yapılan çalışmada, kanguru ile taşınan yeni doğan bebeklerin uyku süresinde önemli bir artış görülmüştür.
- Kanguru bakımının sadece prematüre bebeklerde değil, normal doğum süresinde doğmuş bebeklerde de faydalı olduğu saptanmıştır.
- Tüm bebekler kanguru bakımı uygulandığında daha iyi korunmakta ve tenden tene temasta oksijen gereksinimi yüzde 50 azalmakta, nefessiz kalma (apnea) gözlenmemekte, daha düzenli kalp atışları ve doğal solunum gerçekleşmektedir.
- Vücut ısısı konusu kanguru bakımının en şaşırtıcı yararlarındandır. 1990 yılında, Susan Ludington yaptığı çalışmada annelerin bebekleri arasında bir termik senkronize olayı olduğu yorumunu yaptı. Son çalışma göstermiştir ki, bebek soğuduğunda, annenin vücut ısısı bebeği ısıtmak için yükselmektedir. Bunun tam tersi de doğrudur. Bebeğin vücut ısısının yükseldiği göründüğü anda annenin göğüs ısısı bunu kamufle etmek için birkaç dakika içinde düşmektedir. Eğer baba ya da başkası kanguru bakımını yapıyorsa, ilave battaniye ya da monitöre bağlanma gerekebilir. Karl Bauer tarafından yapılan gözlemde 1 saat tenden tene kontağın (kanguru bakımı) erken doğmuş bir bebeğin soğukluk endişesini ortadan kaldırdığı ortaya çıkmıştır.
- İspanyol doktor Papi A Gomez tarafından yapılan araştırmaya göre ise, kanguru bakımında 50 dakikadan fazla süre kalan bir bebeğin doğal bir şekilde anne sütünü emmeye 8 kez daha eğilimli olduğu ortaya çıkmıştır. Kanguru bakımı bebeğin anne göğüsüne daha kolay ulaşmasını sağlamakta ve tensel kontakt daha fazla sütün akmasına neden olmaktadır.
- Holly Richardson kanguru bakımı uygulanan bebeklerde daha hızlı kilo alındığı yorumunu yapmaktadır. Holly Richardson kanguru bakımı ile bebeğin daha derin uykuya dalarak ve böylece enerjilerini daha önemli şeyler için koruyabildiğini ifade etmektedir. Bebeğin ılık bir masaya yalnız bırakılması halinde bebeğin daha fazla ağladığı ve daha az uyuduğu gözlemi yapılmıştır. Bu kilo artışı daha kısa süre hastanede kalımı da sağlamaktadır.
- N. Charpak çalışmasında, kanguru bakımı uygulanan özellikle 1800 gramdan daha az kiloda olan bebeklerin ve ailelerin hastanede daha kısa süreyle kaldıklarını ortaya koymuştur. Kanguru bakımı uygulanan bebeklerin, hastanede uygulanmayanlara göre yüzde 50 daha kısa süre kaldığı gözlenmiştir. Bu da kanguru bakımının aileler ve hastaneler için daha az harcama gerektirdiğini göstermiştir.
- Kanguru bakımı sayesinde aile ve bebek arasında özel bir yakınlığın kurulduğu ve dostluğun arttığı da gözlemlenmiştir. Kanguru bakımının aileler için bağlanma hissini arttırıcı etkisi vardır. Göz kontağının bebeğin daha iyi tanınmasında iyi bir deneyim olduğu saptanmış, anneye bebeğine bakması konusunda daha fazla güven geldiği de gözlenmiştir.
- Kanguru bakımı stabil olduğu düşünülen prematüre bebekler için yararlı ve güvenli bir yöntemdir. Solunum makinesi desteğine gerek olmayan ve stabil her bebekte uygulanabilir. Oksijen ihtiyacı olan veya nazal CPAP’li bebekler bile kangru bakımı için uygun aday olabilirler.

KANGURU BAKIMI HANGİ SIKLIKLA YAPILMALI?
Bu sıklık, bebeğin kanguru bakımını nasıl tolere ettiğine bağlıdır. Genelde bir kez 30 dakika ile başlanır. Bebek büyüdükçe, 2-3 saate çıkabilir. Her anne-bebek çifti için uygun bir kanguru bakımı planı düzenlenebilir.