Çocuklarda sıvı tüketiminin neden hayati öenmde olduğuna dair son bilgileri Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Benal Büyükgebiz’den aldık.
-Çocuklarda yetersiz sıvı tüketimi fiziksel ve zihinsel performansı nasıl etkiliyor?
Çocuklarda yetersiz sıvı tüketimini, erişkinlerden daha sık görüyoruz. Bunun en önemli nedenlerinden biri çocuğun sıvı ihtiyacının, erişkin göre daha fazla olmasıdır. İnsan vücudunun önemli bir bileşeni de sudur. Bebeklikte bu oran yüzde 80 gibi bir oranla çok yüksektir. Erişkin yaş grubunda, bu oran yüzde 50-60 civarına kadar geriler. Ancak yine de vücut kompozisyonundaki en önemli besin öğesi olma özelliğini sürdürür. Yaşamın sürdürülebilmesi için her canlı bu oranı korumak zorundadır. Korunmasız bir canlı olan bebek için bu sorumluluğu anne-babası taşır. Anne-babalar bu konuda bilgili ve bilinçli olmalıdır.
SUSUZLUK TEHLİKEYİ BİLDİRİR!
Vücuttaki su dengesinin sağlıklı sürdürülmesi, olağanüstü bir mekanizma ile garanti altına alınmış bir fizyolojik süreçtir. Sıvı alımı azalıp, sıvı kaybı arttığında bu hassas mekanizma çalışmaya başlar. Ortaya çıkan susuzluk hissi canlıyı su içmeye yönlendirir, adeta tehlikeyi bildiren siren sesidir. Tehlike ise vücudun susuz kalması, vücuttaki su oranının korunamamasıdır.
Bütün bu nedenlerle, bazı hastalıkları içeren çok özel koşullar olmadığında, susuzluk zihinsel ve fiziksel performansı etkileyecek düzeyde değişkenlik göstermez. Ancak klinik olarak susuzluk belirtileri ortaya çıkmadan önceki dönemde sıvı alımının yetersizliği; yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı gibi belirtilere neden olarak, fizyolojik ve zihinsel fonksiyonları olumsuz etkileyebilir.
BEBEKLER HANGİ SIVIYI TÜKETMELİ?
-Sıvı tüketiminde akıllı tercihler neler? Yaş gruplarına göre bebeklerin tüketebileceği sıvı çeşitleri söz konusu mu?
Bir bebek, dünyaya geldiğinde organ ve sistemlerinin gelişmişliği erişkin özelliklerinde değildir. Bu nedenle, bebeğin sahip olduğu özelliklere uygun tek besin anne sütüdür. Hayatın ilk altı ayında anne sütü bebeğin beslenmesinde gerekli olan her şeyi en uygun miktarda ve bileşimde sağlar. Bebeğin anne sütü dışında hiçbir ek gıdaya ihtiyacı yoktur. Çok özel durumlar söz konusu olmadığı sürece ilk altı ayda hem beslenmesi hem de sıvı ihtiyacının karşılanması için anne sütü yeter. Bu özel koşullar nelerdir, derseniz; eğer bebekte ishal var ve çok sık, sulu dışkılıyorsa ya da sık sık kusuyorsa veya hava aşırı derecede çok sıcak ise, bebeğin sıvı kaybı fazla olur. Bu durumda doktora danışılmalıdır.
İlk 6 ay boyunca sadece anne sütüyle beslenen bebek, 6. aydan itibaren önemli bir döneme girer. Yaklaşık altı ay sürecek bu yeni dönemde bebek bir yandan anne sütü almaya devam ederken diğer yandan da ek besinlere alışmalıdır. Ek besinler anne sütünden kıvam olarak daha yoğun besinler olmalıdır.
BEBEĞİN İÇTİĞİ SIVI NASIL OLMALI?
-Bebeğin yediği ek besinlerin miktarı arttıkça ve kıvamı da daha da katılaştıkça sıvı ihtiyacı da artıyor. Bu dönemde bebeğe verilmesi gereken sıvılar neler?
Tercih edilebilecek sağlıklı sıvıların başında doğal olarak su gelir. Kullanılan suyun temizliği de içerdiği elektrolit yükü de önemlidir. Her koşulda suyun temiz ve mikropsuz olduğundan emin olmak gerekir. Ancak ilk aşıları tamamlandığı için artık kaynatılmasına gerek olmayabilir. Bebeğin içeceği su, “düşük mineralli su” olmalı, küçük hacimlerde satılan ambalajlar tercih edilmelidir. Suyun güneşte kalmaması da önemlidir.
Bu dönemde bebeğin içebileceği diğer sıvı da meyve sularıdır. Meyve suları hazır meyve suyu olmamalıdır. Daima taze meyveden taze olarak hazırlanmalıdır. Bekletmeden içirilmelidir. Ve kalan meyve suyu da bekledikten sonra tekrar bebeğe verilmemelidir. Meyve suyu da bir ek besindir. Bu nedenle ilk denendiğinde az miktarda içirilmeli, bebekte bir sorun olmadığından emin olduktan sonra, içirilen miktar arttırılmalıdır. Bu dönemde içebileceği günlük meyve suyu (1-6 yaş grubunda) miktarı 120-180 ml ile 7-18 yaş grubunda ise günlük meyve suyu tüketimi 240-360 ml ile sınırlandırılmalıdır.
BEBEKTE İNEK SÜTÜ ALERJİSİ VARSA…
Bebekler 6-12 aylık dönemde bir de ayran içebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu, bebekte inek sütü alerjisi olup olmadığıdır. Eğer bebekte inek sütü alerjisi var ise süt ve süt ürünleri tüketmemelidir. Bu nedenle ayran içmesi de sıkıntı yaratır. Ancak inek sütü alerjisi yok ise bebek yoğurt yiyebileceği gibi ayran da içebilir. Ayran daima taze hazırlanmalı, hazır ayran tercih edilmemelidir. Evde hazırlanan ayrana tuz ilave edilmemelidir.
1 yaşından sonra çocuklar, inek sütü de içebilirler. Daima pastörize süt tercih edilmeli, sokak sütü kullanılmamalıdır. 1 yaşından sonra meyve suları meyve suyu karışımları şeklinde veya meyve-sebze suyu karışımları şeklinde de verilebilir. Ancak çocuk meyvelerin doğal lezzetlerini de öğrenmeli, damak lezzeti geliştirebilmelidir.
Tüm çocukluk yaş grubunu genelleyecek olursak sağlıklı içecekle anne sütü, su, taze meyve suyu ve karışımları, ayran ve süt olarak özetleyebiliriz.
İÇECEKLERDE HANGİ ÜRÜNLER KULLANILMALI?
-Bebek ve çocuklar için hazırlanan sağlıklı içecek tariflerinde öncelikle hangi ürünler kullanılmalı?
Bebekler için hazırlanan sağlıklı içecek tariflerinde yaş gruplarına göre tüketmelerinde sakınca olmayan meyveler ve çiğ olarak tüketilmelerinde sorun olmayan tüm meyve ve sebzeler kullanılabilir. Burada önemli olan çocuğun reddetmeyeceği bir lezzet içinde çocuğun az tükettiği ya da hiç tüketmediği sebze ve meyveleri tüketmesini sağlamaktır. Bu nedenle de anne tercihlerinde makul olmalıdır. Ancak, bebeğe-çocuğa sevdiği sebze, yemek olarak da sunulmaya devam edilmelidir. Çocuk sebze yemeklerine ait damak lezzeti de geliştirmelidir. Daha sonraki çocukluk yaş gruplarında ve erişkin olduğunda sürdüreceği beslenme alışkanlıkları ve tercihlerinin gelişmesi için çok önemlidir. Sağlıklı içecek tarifleri bebeğin-çocuğun beslenmesini bir süre desteklemek amacıyla kullanılmalıdır.
SIVI KAYBININ BELİRTİLERİNE DİKKAT!
-Çocukların-bebeklerin vücudunda sıvı kaybı olduğu nasıl anlaşılır?
Vücudun sıvı ihtiyacının karşılanması yaşamsal öneme sahip olduğu için olağanüstü bir mekanizmayla sıvı alımı içgüdüsel olarak devam ettirilebilecek doğal mekanizmalar söz konusudur. Bu nedenle vücuttan sıvı kaybına neden olan bir hastalık durumu söz konusu değil ise susuzluk hissinin ortaya çıkması, hissedilmesi ve sıvı alımı talebi gelişir ve canlı sıvı ihtiyacını giderir. Çocuklar değişik nedenlerle sıvı talebini ifade etmede ve sıvı ihtiyacının giderilmesinde zaman zaman sorunlar yaşayabilirler. Bu nedenler zaman zaman erişkinler için de geçerlidir. Ancak etkileri daha hafiftir.
İSHAL VE KUSMA VARSA!
-Önemle dikkat edilmesi gereken çocuğun sıvı kaybının arttığı durumlar mı?
Evet. İshal yani sulu ve sık dışkılamayla seyreden durumlar ve kusmanın da buna eşlik ettiği durumlar çok hassas. Sık ve sulu dışkılama ve kusma yolu ile çocuk fazla miktarda sıvı kaybettiğinde, eğer zamanında yani erken dönemde, kaybettiği sıvıyı ağız yolu ile sıvı içeceklerle karşılamazsa bir süre sonra vücutta “dehidratasyon” dediğimiz durum gelişir. Dehidratasyon vücut suyunun azalması ve buna bağlı belirtilerin ortaya çıkmasıdır.
ACİL SU KAYBININ BELİRTİLERİ |
|