Belki de çocuğunuzla daha önce cinsellik konusunda ufak bir konuşma yaptınız. Malum, 2 yaşında “Ben kız mıyım anne, neden ben kızım”, ya da “Ben erkek miyim anne, neden ben erkeğim” diye sormaya başlıyorlar… Ama anaokulundan bu yana çok zaman geçti ve yavrunuz cinsellik konusunda sandığınızdan daha fazla şey biliyor olabilir. Özellikle 7-8 yaş dönemi, çocuklarla seks ve cinsellik üzerine detaylı olarak konuşmak için en uygun zamandır. Çocuklar bu yaşlarda pek çok şeyi anlayabilecek olgunluğa erişirler. 7 yaşına gelen bir çocuk, bu konuyu genel hatlarıyla biliyor olabilir. “Bir kadının yumurtasıyla erkeğin spermi bir araya gelerek bir bebek meydana getirirler. Bebek 9 ay boyunca kadının rahminde büyür, sonra da kadının vajinasından çıkarak onun vücudunu terk eder.” İşte bu noktada çocuğunuzun yaşı ve gelişimine uygun bir anlatım bulmak için çeşitli kaynaklardan ve uzmanlardan yardım alabilirsiniz.
Uzmanlar, çocuklarla cinsellik konusunda konuşmanın üreme sürecini açıklamaktan daha zor olduğunu söylüyorlar. Çünkü bu, kendi tecrübeleriniz ve değerleriniz ile dokunmuş son derece kişisel ve özel bir meseledir.
Bir konu açıldı ve kapandı. Malum sizin için de oldukça sıkıntılı bir konu. Ama bu konuyu sır gibi saklamayın. Ara ara farklı ayrıntıları çocuğunuzla paylaşın ve size tekrar sorduğunda tepki göstermeyin. Yaptığınız konuşmanın en etkili şekilde sonuç vermesini istiyorsanız, bu konuşmaları tek bir seferle kısıtlamak yerine, çocuğunuz sordukça onun sorularına ve yaşına uygun bir şekilde cevaplandırın.
Psikolog Serap Duygulu: |
CİNSEL EĞİTİM DE EN AZ DİĞER GELİŞİM KONULARI KADAR ÖNEMLİ
Cinsel eğitimde amaç; çocukların cinsellik konusunda olumlu ve sağlıklı bilgiler kazanmasına yönelik bakış açıları geliştirerek gelecekte sağlıklı bir cinsel yaşama sahip olmalarını sağlamak olmalıdır. Sağlıklı cinsel yaşamın ve cinsel kimliğin oluşması ise bu konuda gerçek anlamda doğru bilgilere ulaşarak sağlıklarını koruyacak bilgi ve donanıma sahip olmakla mümkün olabilir. Anne babaların cinsel eğitimin de çocukların hayatlanndaki en önemili konulardan olduğunun farkında olmaları ve bilginin ancak kendileri tarafından verileceğini unutmadan bu yönde tutumlar almaları gerekiyor. Cinsel konularda karşılaşılan sorulardan korkan, konuyu konuşulması yasak olan konular arasında gören anne babalar aslında çocuklarıyla sağlıklı bir ilişki kurma fırsatını kaçırdıklarının farkında olmalıdırlar. Üstelik çocukların gelecekte yaşayacakları bazı sapkın, tutarsız ilişkilerin, her türlü istenmeyen durumun önünü açarlar.
GENÇLERİN CİNSEL HAKLARI Kendin olma hakkı: Kendi kararlarını verme, kendini ifade edebildiği cinsellikten zevk alma, güvenli olma, evlenme ya da evlenmemeyi seçme ve aile planlamasında özgür olma durumu. Bilme hakkı: Seks, cinsel yolla bulaşan hastalıklar. AIDS, üreme ve cinsel haklar konusunda ve doğru bilgiye ulaşma durumu. Kendini koruma ve başkası tarafından korunma hakkı: İstenmeyen hamilelik, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, HIV-AIDS ve cinsel istismara karşı korunma durumu. Sağlık hizmetlerine sahip olma: Sır saklayan, sağlık ihtiyaçları karşılanabilen, iyi kalitede ve saygıyla sunulan sağlık hizmetlerine ulaşabilme durumu. Katılma hakkı: Gençler için planlanan programlara katılabilme, planlamalarda yer alabilme, vb. gibi çalışmalara katılma hakkı ve durumu. |
Sonuç olarak; ilk cinsel eğitim anne babalar tarafından verilmekle beraber bu konu sadece anne babanın insiyatifine bırakılmayacak kadar önemli ve geniş tabanlı bir eğitimdir. Hem eğitim kurumlan hem de sağlık, aile, çocuk konularında uzman diğer devlet kurumları tarafından da sahiplenilmelidir. Cinsellik konusu, toplumun yapısıyla ve gelecekteki durumuyla da yakından ilgili bir konu olduğundan öncelikle anne babaların bu eğitim konusunda bilinçlendirilmesi ve bir devlet politikası olarak ele alınması gereken bir eğitimdir.
HER ÇOCUĞUN BİLGİSİ VE MERAKI FARKLIDIR
Çocuklar her yaşta her tür soruyu sorabilirler. “Şu yaşta şu sorular sorulur!” gibi kesin yargılarda bulunmak mümkün değildir. Bir çocuğun 5-6 yaşlanndayken sahip olduğu bilgiye diğer çocuk 8-9 yaşına geldiği halde sahip olmayabilir ve aynı soru farklı yaş dilimlerinde defalarca sorulabilir. Günümüzde teknoloji hızla geliştikçe ve bilgisayarlar küçük çocukların bile oyuncağı haline geldikçe çocuklann cinsel bilgileri doğru ya da yanlış olarak 9-10 yaş civarında öğrendiklerini görüyoruz. Çocuklar cinsel ilişkinin ne olduğunu 11 yaş civarında anlıyorlar ve bu yaşlarda sorulacak soruların daha ciddi ele alınması gerekiyor. Bu nedenle bu yaşlardaki sorularda daha çok gerçek anlamı öğrenmek istedikleri için çocuklara açıklama yaparken bilimsel kaynaklardan yararlanmakta fayda var.
Açıklamalarda zorlanılıyorsa çocukla birlikte bir kitaptan araştırma yapmak ve çocuğun doğru bilgiyi bu yolla edinmesini sağlamak en sağlıklı yol olacaktır. Özellikle ergenlik çağına gelen gençlerin ailelerine bu yönde soru sorma gereği bile duymadıkları bir gerçek. Onlar ihtiyaçları olan bilgileri ve malzemeyi ellerinin altındaki bllgisayarları sayesinde bazen gereğinden de önce elde edebiliyorlar. Bu nedenle çocuklara soru sormaya başladıkları ilk andan itibaren doğru ve tutarlı yanıtlar vermek çok önemli. Çocuk ilk bilgileri ailesinden almalı ve sorular “Ayıp” ya da “Yasak” diye geçiştirilmemeli. Çocuklar için ayıp kavramı yoktur. Bizler, doğru olanı çocuğun yaşına uygun kelimelerle ve mümkün olan en basit haliyle anlatmak zorundayız.
HER ÇOCUĞUN SAĞLIKLI BİR CİNSEL EĞİTİME İHTİYACI VAR!
Çocuklar cinsellikle ilgili sorular sormaya başladığında yanıt vermeye başlamadan önce bazı kuralları dikkate almakta fayda var. İlk sorular genellikle çok küçük yaşlarda başlar. “Ben nasıl oldum?” gibi... Soru ne olursa olsun önce, “Hangi yaş aralıklarında çocuklar bu tip sorular sorarlar?” sorusunun yanıtını bilmek gerekir. Özellikle bizim gibi kapalı ve cinselliğin ayıp ya da yasak olarak görüldüğü toplumlarda yetişkinlerde görülen pek çok rahatsızlığın ve psikolojik bozukluğun arkasında cinsel bilgi eksikliğinin yattığı yapılan araştırmaların net sonucu olarak gözükür. Zamanında, yeterli, sağlıklı ve yaşına uygun cinsel bilgilerle büyüyen çocukların yetişkinlikte cinsel kaynaklı sorunlar yaşama olasılıkları neredeyse yok denecek kadar azdır. Artık her yaşta, o yaşın gerektirdiği biçimde cinsel eğitim verilmesinin gerekliliği kesin olarak anlaşıldığından okullarda da bu tip bir eğitim uygulamasına geçilmiştir. Bu bir ölçüde anne babaların işini kolaylaştırmış görünse de, henüz okula başlamamış çocukların da cinsel eğitime ihtiyaçları olduğunu unutmamak gerekir.
KARŞI CİNSİN BEDENİNİ MERAK EDERLER
Çocuklar sordukları sorulara anında yanıt almak isterler bu da anne babalan çok zor durumda bırakır. Özellikle sorular toplum içinde sorulmuşsa veya anne baba bu sorular karşısında hazırlıksızsa... İlk çocukluk döneminde ve genellikle 3-4 yaş civarında bu tip sorular görülürken kız çocukların babaya, erkek çocukların da anneye olan düşkünlükleri dikkat çekicidir. Başkalarının bedenlerine karşı meraklıdırlar. Farklı cinsiyetteki
arkadaşlarını ve büyükleri izlemeye bayılırlar. Çocukların merakları ve soruları 5-7 yaşlar arası yön değiştirir ve genellikle konuşmalara cinsellik içeren küfürler eklenebilir. Kullandığı kelimelerin anlamını bilmez ama anne babanın tepkilerini ölçerek bir anlamda sınırlarını öğrenmeye çalışır. Kadın ve erkek ayrımının bilincindedirler. Kendi mahremiyet duygularının temelleri bu yaşlarda atılmaya başlar ve örneğin; tuvalete kendi kendilerine gitmek, kendi başına banyo yapmak isteyebilirler. Bu yaşlarda sıklıkla arkadaşının bedenini keşfetmeye yönelik oyunlar da başlar, doktorculuk ve evcilik oyunu içindeki anne baba rolleri içinde diğerlerinin bedenini tanımaya ve anlamaya çalışırlar.
YAŞLARA GÖRE SORULAR
Çocukların hangi yaşta ne tip sorularla karşımıza geleceklerini bilemediğimiz için bazen çok hazırlıksız yakalanıyoruz. Oysa bilinmelidir ki, cinsiyet farkıyla ilgili sorular yaklaşık 2 yaş civarında sorulmaya başlarken, doğumla ilgili olanlar 3-4 yaşlarında başlar. Çocuklardaki cinsel ilginin 7-8 yaşlara doğru kaybolduğu, ergenlikle beraber tekrar arttığı görülür. Ergenlikte artık hormonal faaliyetler ve bedensel değişiklikler başlamıştır. Bu nedenle ilgi ve dikkat tekrar cinselliğe kayar ve özellikle karşı cinsi de kapsayan sorular gelir.
ÇOCUĞUM MASTÜRBASYON YAPIYOR? İlk çocukluk yaşlarına denk gelen 3-6 yaşlar mastürbasyonun da görüldüğü yaşlardır ve aileler bu durumu gördüklerinde ciddi olarak paniğe kapılırlar. Yaklaşık olarak 1,5-2 yaş civarı başlayan tuvalet eğitimi, çocuğun cinsel organlarının farkına varmasına yol açar ve bu organları vasıtasıyla tesadüfen haz duyduğunu da fark eder. Zaman içinde bilinçli olarak cinsel organlarına dokunarak ya da bir yerlere sürtünerek aldığı hazzı artırmaya yönelik davranışlar sergiler. Bu davranışları gören anne babaların büyük çoğunluğu, çocuğu bu davranıştan uzaklaştırmak için korkutmak, yasaklamak ya da çocuğu küçük düşürmek yolunu seçmekte ve bu durum da zaman içinde çocukta kötü bir şey yapmış düşüncesine yol açmaktadır. Oysa istenen asla bu değildir. ; |
ÇOCUK SAĞLIKLI BİLGİYE ULAŞAMAZSA...
İlk çocukluk döneminde sağlıklı bir cinsel bilgiye ulaşamamış çocuğun ergenlik dönemine geldiğinde öğrenmek istediklerini anne babasına sormayacağı kesindir. Merak duyguları durdurulmuş, ilk soruları baştan savılmış ve yanlış bilgilerle geçiştirilmiş olan çocuk, öğrenmek istediği konulara dışandan cevaplar arayacaktır ve muhtemelen öğrenecekleri de sağlıklı ve doğru olmayacaktır. Üstelik ergenlik yaşında çocuklar gelişmiş mahremiyet duyguları nedeniyle ve ailelerinden tepki görecekleri korkusuyla birçok duyguyu paylaşmaktan çekinirler ve daha içe kapanık bir görüntü çizerler; dolayısıyla da cinselliğe daha mesafeli yaklaşırlar. Ergenlikteki çocuğun ailesiyle cinsel konularda konuşup, sorularına cevap alabilmesinin yolu, erken çocukluk döneminde kurulmuş sağlıklı ebeveyn-çocuk ilişkisinden geçer. Bu yaşlar özellikle karşı cinsle ilk yakınlaşmaların, ilk duygusal ilişkilerin yaşandığı dönem olması sebebiyle önem verilmesi gerekir.
“AYIP” VE “GÜNAH” YOK!
Yaşı kaç olursa olsun, bir çocuğun cinsellik üzerine gelişen merakı ve ilgisi, bütün diğer meraklar ve ilgi çekici konular kadar doğal ve sağlıklıdır. Kendisini, çevresini, kimliğini keşfetme yolculuğundaki temel taşlardan biri de cinselliktir. Üstelik merak ettiği cinsel konular üzerinde yeteri kadar doğru bilgiye ulaşamayan ve sağlıklı bilgiyi, zamanında öğrenemeyen, merak duygusu doyurulmamış çocukların bu meraklarının saplantı ya da takıntı haline geleceğini de göz önünde bulundurmak gerekiyor. Yaş gruplanna göre bilgilendirme içeriğini sınıflandırdığımızda çok net bir tablo belirlenebilir. Yaklaşık olarak 5-6 yaş grubunda resimli kitaplardan yararlanma yoluna gidilerek, çocukları merak ettikleri konularda soru sormaya teşvik etmek en doğru yöntemdir. Ön ergenlik olarak tanımlayacağımız 10-14 yaşlarda, cinsel ilişkiyi tanımlama ve cinsel ilişki hakkında açıklayıcı bilgiler, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, hamilelik ve hamilelikten korunma konularında bilgi verilmelidir. Ergenlik ve 15-17 yaş gibi daha ileri yaşlarda tek eşlilik, eş seçimi, istenmeyen sonuçlardan korunma ve korunma yöntemleri gibi konular anlatılarak kendini kontrol etme, bir ilişkiyi kontrol etme, ilişkide korunmanın önemi, sağlıklı kararlar alabilme becerisi kazandırma, cinsel saldırı ve istismara karşı koyma, “Hayır” diyebilme becerilerinin önemi açıklanmalıdır. Cinsel kimlik gelişimi üzerinde durularak, cinsel kimliğin oluşmasını etkileyen faktörler ve sağlıklı bir cinsel kimliğin gelişimi hakkında doğru yaklaşımlar konularında aydınlatıcı açıklamalar yapılmalıdır.
BAZI SORULAR VE CEVAPLARI Soru: Kızların niye pipisi yok? Cevap: Kızlarla erkekler ayrı yaratılmışlardır. Kızların pipisi olmaz, çünkü büyüyünce kızlar anne olurlar. Pipisi olsaydı anne olamazlardı.
Soru: Ben nasıl oldum? Soru: Annelerin karnı neden şişer, karnında ne var?
Soru: Bu balonu şişirebilir miyim? Bu ne işe yarar? (Prezervatif için) Soru: Eğer bebek yapmayacaksanız neden birlikte yatıyorsunuz? Soru: Bu kadın ve adam ne yapıyorlar? (Televizyonda bir sevişme sahnesini gören çocuğun sorusu). Soru: Benim vücudum niye büyüklerinki gibi değil? Soru: Doğum yaparken annenin canı acır mı? Soru: Cinsel ilişki ne demek? |
Psikiyatri Uzmanı Dr. Özlem Mestçioğlu: 18-24. aydan itibaren tuvalet eğitiminin başlamasıyla çocuğun ilgisi yeniden cinsel alanlara yönelmiş olur. Çocuk çişini nereden yaptığına dikkat etmeye başlar, erkek çocuklar pipilerini tutmaktan hoşlanırlar, kız çocuklar ise tuvalet kağıdıyla silmeyi severler. Erkek çocuklar tuvalete oturduklarında yumurta torbalarının büzüştüğünü ve yukarı çekildiğini gördüklerinden tuvalete oturmaktan hoşlanmayabilirler. Onlara her şeyin yolunda olduğunu, endişelenecek bir şey olmadığını anlatmak önemlidir; bu dönemde daha fazla ayrıntı yalnızca çocuğun kafasını karıştırır. Tuvalete oturmak istemeyen çocuğunun derdini anlamadan onu oturtmaya zorlamak, hem çocuğa anlaşılmadığı hissini verir hem de tuvalet eğitiminde inatlaşmanın başlangıcının temelleri böylece atılmış olur. 2 yaşından sonra çocuklar iki ayrı cinsiyet olduğunu fark etmeye başlar ve bu konuda sorular sorarak ve kendince incelemeler yaparak durumu anlamaya çalışırlar. 3 yaşından itibaren çocuklar bebeklerin nasıl olduğunu, nasıl dünyaya geldiğini merak etmeye başlarlar. Bu sorularına tatminkar yanıtlar alan çocuk bu işte babanın rolünü sorgulamaya başlar. 7-8 yaşlarında kız çocuklara adet döneminden bahsetmek gereklidir. Kızlar daha erken ergenliğe girdiklerinden kötü bir sürprizle karşılaşmaları hoş olmaz. 7-8 yaşından ergenliğe kadar geçen dönem cinsel açıdan bir duraklama dönemidir. Çocukların cinsel konulardaki soruları kesilir. Erkekler için kızlar “iğrenç”, kızlar içinse erkekler “salak, canavar, kabadırlar.” ERGENLİKLE BİRLİKTE... CİNSEL İSTİSMARA KARŞI UYARIN! ÇOCUĞA CİNSELLİĞİ HEMCİNSİ EBEVEYN ANLATSIN... |
EĞİTİCİ KİTAPLARDAN FAYDALANIN |
|