Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Yazı Boyutu:
Hülya Yıldırım

SAYGI YOKSA GERİYE NE KALIR?


23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nda “Çocuklarımıza saygı gösteriyor muyuz” konusunu işleyerek, çocuğa saygı kavramının içini açmak istedim. Biz büyükler genellikle çocuk ve gençlerimizden saygı görmediğimizden yakınırız. Bebeklerimiz için ise, “Hiç söz dinlemiyor” deriz. Çocuğumuzun bizim her sözümüzü dinlemesini, bir dediğimizi iki etmemesini isteriz. Onları büyütürken elimizden gelenin en iyisini yaparken, bildiklerimizin yüzde yüz doğru olduğuna inanırız çoğu kez. Ama bildiklerimizin çoğunu da bize birileri öğretmiştir ve maalesef bildiklerimiz her zaman doğru değildir. Üstelik çağ değiştikçe bilgiler, dolayısıyla doğrular da değişir ve kendimizi yenilemediğimizde çocuklarımıza verdiğimiz mesajlar da sağlıksız olur.

Kuşkusuz yeniçağın anne babaları çocuklarını büyütürken çağa uygun bilgilerle kendilerini donatmak konusunda çok istekliler; bunu bizzat sitemizi takip eden aylık 250 bin ebeveynden biliyorum.

Fakat yine de genele bakacak olursak, çocuğun yaşam hakkına bile yeterince saygı gösterilmeyen bir ülkede yaşadığımızı söyleyebiliriz. “Tohumuna para mı saydım” sözü aile içinde sık kullanılır. Tohumuna para saymadığımıza göre, pek bir değeri de yoktur! Çocuğunun değerine inanan aileler ise genelde çocuklarınız sevdiğini söylerler ama onların bile çocuğu saydığı pek görülmez.

Evde anne baba çocuğa sürekli “Şunu yap bunu yapma” der, okulda da keza öyle; üstelik okulda bir de kıyasıya rekabet vardır. Evde anne baba, okulda öğretmen kendisini çocuktan üstün görür. Kültürümüz de bunu bize dayatır, küçükleri severiz, büyükleri sayarız biz toplum olarak…

Çocuğa saygı deyince, etrafımıza şöyle bir baktığımızda bile çocuklarımıza saygı göstermediğimizin yüzlerce örneğini görebiliriz: Evde çocuğumuzun hep olumsuz yönlerini eleştiririz, olumlu yanlarını ise pek konuşmayız, onlar çocuğun görevidir. Bebeklere zorla yemek yedirmeler ülkemizde had safhadadır. İtiraf edelim ki, bizler çocuklarımızı bizden bağımsız bireyler olarak kabul etmeyiz; zaten toplum olarak bağlı değil bağımlı ilişki severiz ve birey olmak isteyenin de başını erkenden eziveririz. Sonra da eşlerimizi eleştiririz, anasına çok düşkün ondan bağımsız karar veremiyor diye…

Okul hayatı ise, eti senin kemiği benim anlayışı ile sürüp gider ve bu anlayışta çocuğa saygının yaşaması beklenemez. Çocukların teneffüs hakkının bile ellerinden alıveririz biz. “Cezalısın teneffüse çıkmayacaksın!” Bu çocuğa saygısızlıktır; ve her saygısızlık da bir hak ihlalidir! Üniversite adaylarının başına gelenleri söylemeye gerek bile yok! İlkokuldan başlayarak çocuklarımız gelecek kaygısı ile ödevdi, sınavdı derken yüzlerce saygısızlığa maruz bırakırız, bizim için normali budur! Öğrenmekten zevk alan öğrencilerden ise, eziyetten zevk alan öğrenciler yaratmakta üstümüze yoktur! Çocuk sınıfta bir dersi anlamasa, “Anlayan nasıl anlıyor” denilerek aşağılanır, arkadaşları arasında küçük düşürülür.

Sokakta hiç tanımadığımız çocuğa, “Önüne baksana, hiç aklın yok mu senin” diye bağırmak bizim toplumumuzda normaldir. Parkta, bahçede gördüğümüz bebekleri-çocukları izin almadan şapur şupur öperiz, bu normaldir! Lokantalarda garsonlar çocuklara gürültü yapmayın, diye bağırırılar, bu da normaldir. Bahçede oynayan çocuk, komşu tarafından hakarete uğrar, “Ne biçim çocuksun sen, git başka yerde oyna”  denir.

Ve bütün bu yaptıklarımızı görmezden geliriz, çocuğa saygı göstermeyiz, ama çocuktan saygı bekleriz… Peki, çocuk almadığı bir şeyi nasıl verecek?

Herkesin, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı kutluyorum ve 7’den 70’e herkesin birbirine saygı gösterdiği bir dünya diliyorum. 23 Nisan’la ilgili etkinlikler için, www.anneoluncaanladim.com ’un  Bilgili Çocuk&Süper Anne sayfalarından “Küçüklere Etkinlik” bölümüne mutlaka bir göz atın, derim.

 

ÇOCUKLARIMIZA SAYGI GÖSTERİYOR MUYUZ?

Çocuklarımızı çok seviyoruz! Onlar için elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz! Peki, çocuklarımızı birey olarak kabul edip, onlara saygı gösteriyor muyuz? 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nda “Çocuğa saygı” konusunu inceleyelim istedim. Bakın, uzmanlarımız neler söyledi? Bugüne kadar çocuğunuza saygıda kusur ettiyseniz, bugün ilişkinizi yenilemenin tam zamanı!

ÇOCUK DOKTORLARI ÇOCUĞA SAYGI KONUSUNDA NE DİYOR?

Benal Büyükgebiz (Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı)
“ÇOCUĞUN TERCİHLERİNE SAYGI GÖSTERMİYORUZ”

“Çocuğa saygı konusunda özellikle eğitimli ebeveynler hassas. Ancak uygulamaya baktığımızda, özellikle de konu beslenme olduğunda bu saygıyı çocukların yaşayamadıklarını görüyoruz. Çocuğa saygı, çocuğun tercihlerini onaylamayı da içerir. Çocuğa saygı, konuyu güç mücadelesine getirmeden sorunları çözebilmeyi veya konunun bir sorun haline gelmesine engel olmayı da içerir. Ancak çocuklarımızdan daima bizim uygun gördüğümüzü, bizim istediğimiz kadar ve istediğimiz zaman yemesini istiyoruz. İstemekle de kalmayıp, bunu zorla gerçekleştiriyoruz. Oysa çocuğun iradesi dışında zorla, onu beslemek en sık yaptığımız saygı ihlalidir. Pırasa sevmeyen çocuğa zorla yedirmek karşılığında kazanılan iyilik, pırasayı sevmediği için ona bunu zorla yedirmekten vazgeçtiğimiz zaman elde edeceğimiz iyilik yanında konu bile edilemez.  Ruhsal ve davranışsal olarak yaşanan bu iyilik çocuğun kendisine güvenini arttırır. Birey olarak benimsendiğini ve kabul edildiğini her çocuk yaşamalıdır. En önemli saygı, çocuğun tercihlerine gösterilen saygıdır.”  

Bülent Öztürk (Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı)
“ÇOCUKLA BİREBİR İLETİŞİM KURULMALI”

“Her yaştan çocuğa yenidoğan çocuktan 18 yaşa kadar saygı gösterilmelidir, varlığının farkında olunmalıdır; zaten varlığının farkında olmazsanız yenidoğan çocuk bile kendini fark ettirir.

Çocuklar 6 aydan sonra birey olmaya başlarlar ve birey olduklarını size kabul ettirmek isterler; bunun en kolay yönteminin beslenme olduğunu bildiklerinden başını çevirir, kaşığı iter. Burada çocuk; yemek yemek istemiyorum, sen bana karışamazsın, ancak ben yemek istersem yemek yerim” demek ister ve doğal olarak kendine saygı duyulmasını sağlar.

Çocuklar arasında yapılan bir çalışmada çocuklara doktor muayeneleri ile ilgili düşünceleri sorulduğunda; ‘Doktorlar şikayetlerimi neden bana sormuyor anne babama soruyorlar, annem babam kadar ben de şikayetlerimi anlatabilirim’ diye anketleri yanıtlamışlardır.

Yapılan başka bir çalışmada, çocukların boy seviyesine inilerek yapılan konuşmaların daha etkili olduğu yüksekten konuşmaların tam etkili olmadığı ortaya konmuştur. Buradan da çocuklarımızın varlığının farkında olunması ve varlıklarına saygı duyulması gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Bir çocukla konuşmadan ona yapacağınız muayene dahil her türlü müdahelede çok zorlanılır, ancak çocuğun kendisi ile iletişim kurarak bunu yaparsanız, yapacağınız işlem dünyanın en eğlenceli işlemi haline gelebilir.

Eğer çocuk birey olarak kabul edilip saygı gösteriliyorsa; o çocuk kendine güvenli, rahat iletişim kuran, dünyayla barışık bir çocuk haline gelir. Tersi ise sorunlu bir çocuk oluşturmaya yetebilir.”

 

PSİKOLOG VE PSİKİYATRİSTLER ÇOCUĞA SAYGI KONUSUNDA NE DİYOR?


Cem Gümüş (Uzman Psikolog)
“ÇOCUĞA SAYGI KONUSUNU HEP ATLIYORUZ”
“Anne babaların en önemli rolü çocuklarını sağlıklı, hayata hazır ve olgun bireyler olarak yetiştirmektir. Bunu gerçekleştirmek için çocuğun ihtiyaçlarını karşılayarak, sevgi ve saygı göstererek hareket edilmesi gerekir. Bunun yanında birçok anne baba çocuğunun ihtiyaçlarını karşılayıp sevgisini elinden geldiğince göstermeye çalışsa da saygı konusunu atladıklarını gözlemliyorum. Ve çocukta saygı hissi yeterince gelişmediğinde birçok olumsuz durum ortaya çıkabiliyor. Bu olumsuz durumları, çocuğun kendisine ve/veya diğer insanlara saygı göstermesinde problemler yaşayabileceği şeklinde özetleyebiliriz.

Kendine saygı göstermekte problem yaşadığında çocuk kendini yetersiz, başarısız, değersiz birisi olarak görebilir, çekingen davranışlar içine girebilir ve yaşamda kendisini başarılı hissettirebilecek girişimlere atılmaktan uzak durabilir. Bazıları bu değersizlik hissi nedeniyle kendi bedenlerine, sağlıklarına da değer vermeyip kendilerini ihmal edebilir ya da zararlı alışkanlıklar içine girebilir. Diğerlerine saygı göstermekte problem yaşandığında ise insanlara anlayış, empati göstermekte güçlük çekme, öfke kontrolü problemi, kişilerarası ilişkilerde çatışmalar yaşama, yabancılaşma ve hatta daha ileri durumlarda antisosyal davranışlarda bulunma görülebilir. Tüm bu durumlar, neredeyse istisnasız bir biçimde çocuk ile anne babası arasında yaşam boyu hissedilebilecek problemlere neden olarak, mesafeli bir ilişkiye götürür. Özellikle ergenlik döneminde bu problemler daha fırtınalı bir şekilde yaşanabilmektedir.

Çocuğa saygı kavramı çocuğun bir durum karşısında aynen bizim gibi hissedip düşünmeyebileceğini, bizden farklı, kendine has duyguları ve ihtiyaçları olabileceğini gördüğümüzü, bu duyguları ve ihtiyaçları yargılamadığımızı ve kendi ihtiyaçlarımızı hemen dayatmak yerine, herkesi belli ölçülerde tatmin edecek bir ortak nokta bulma konusunda istekli olduğumuzu hissettirebilmeyi kapsar.

Bir çocuğa saygı gösterilip gösterilmediğini anlamak için beden diline, ilişki kalitesine, kullanılan sözlere ve bir problem olduğunda bunun nasıl çözülmeye çalışıldığına bakılabilir. Çocuğa donuk, soğuk, cansız bir ifadeyle bakmak, heyecanlı bir şekilde bir şey anlattığında ya da sorduğunda ilgisiz bir tavır takınmak ve geçiştirmek, çocuğa ilgi göstermek için kendisiyle vakit geçirirken bir yandan da bir şeylerle uğraşmak beden dili ve ilişki kalitesini  kapsayan örneklerdir. Olumsuz içerikli sözler de çocukta saygı hissinin gelişmesini engeller. Çocuğu eleştirmek, küçümsemek, dalga geçmek, küçük bir başarısı ile övünüyorken bunun aslında önemli bir şey olmadığını hissettirecek ifadeler kullanmak, normalde düşünebileceği ve yapabileceği günlük küçük şeyleri önce ona sormadan ve fikrini almadan sanki o düşünemezmiş gibi her defasında söylemek, kendisini küçük çocuk gibi hissettirecek her türlü ifade çocuğun saygı hissini azaltır. Bir problem olduğunda, anne baba çocuğu ile önce bunun nedenlerini anlamaya çalışıp daha sonra problemi çözmeye yönelik fikirler bulmaya çalışmak yerine, her defasında kendi isteklerini ve düşüncelerini hemen dayatırsa çocuk anlaşılmadığını, kendine değer verilmediğini, duygu ve ihtiyaçlarına saygı gösterilmediğini hissedecektir.

Çocuğunuza saygı göstermek için atabileceğiniz adımları düşünürken çocuğunuzu sevdiğiniz bir arkadaşınız gibi düşünebilirsiniz. Tabii ki anne baba olarak aranızda daha farklı bir ilişki var, ancak özellikle çocuğun yaşı büyüdükçe arkadaşlarınızla olan ilişkinizdeki tutumları çocuğunuza göstermeye çalışmalısınız. Örneğin; ‘Lütfen, üzgünüm, afedersin, teşekkürler’ gibi ifadeler kullanılması aradaki saygıyı artırır. Çocuğunuzla alaycı, küçümseyici, bebekmiş gibi abartılı konuşmamaya özen göstermeniz iyi olur. Çocuğunuzun yeteneklerine uygun beklentilerinizin olması, göz hizasında konuşmanız, ne yapılması gerektiğini söylemeniz (ne yapılmaması gerektiğini değil) ve gerekçelerini zaman bulunan her an ifade etmeniz, yavaş ve anlayabileceği bir ses tonuyla konuşmanız, bir değişiklik olacağı zaman bu konuda ön bilgilendirme yapmanız (‘10 dakika sonra eve gitme vakti gelecek’ gibi) çocuğunuzda saygı hissinin gelişmesini artırabilecek önerilerden bazılarıdır.

Unutmayın ki, çocuğunuza saygı göstermeniz çocuğunuzun da size saygı göstermesini sağlar. Çocuğunuz almadığı bir şeyi size veremez.”

Aslı Soyer (Uzman Klinik Psikolog)
 “ÇOCUĞA SAYGISIZLIK, HAK İHLALİLİDİR”

“Saygı temelinde, karşımızdaki insanın varlığını kabul etmektir. Bunu zaman zaman onu dinleyerek, anlamaya çalışarak, hatta bazen yalnızca fark ederek yaparız. Söz konusu çocuk olduğunda da durum çok farklı değildir. Çocuğu ve onun varlığını kabul etmek saygının temelini oluşturur. Çocuğunun varlığının farkında olmayan ya da bunu umursamayan ailelerde saygının varlığından bahsedemeyeceğimiz gibi, çocuğun ihmali gibi ciddi bir sorun ve suçla da karşı karşıya olduğumuzu gösterir.
 
Bunun yanı sıra çocuğa yönelik saygının en sık ihmal ve ihlal edildiği zamanlar, ailelerin çocuklarına bir şeyleri nasıl yapmaları gerektiğini öğrettiği zamanlardır. Çocuklar öğrenirken sıklıkla hata yapar ve aileler zaman zaman bu hatalara toleranssız davranıp çocuğu küçümser, başka insanların ya da yaşıtlarının yanında utandırır. Bu yolla, çocuğa ‘hiç kimse’ imiş gibi davranır, varlığını hor görür.
 
Diğer taraftan çocuğa saygı göstermek, onun karar veremeyeceği konularda karar verme sorumluluğunu onun sırtına yüklemek değildir. Çoğu aile bunu, ‘kararlarına saygı duyuyoruz’ diyerek yapar. 2 yaşında bir çocuğun sabah kahvaltıda ne yiyeceğine karar vermesi saygıyı göstermez, çünkü bu onun verebileceği bir karar değildir. Bu ancak çocuğu kaygılandırır, sınırlarını bilememesine neden olur ve ona zarar verir. Bu nedenle, çocukları psikolojik ve fiziksel olarak incitmeden onların varlığını anlamlı kılmaya, onlara hayatı öğretmeye çalışmak, dinlemek, anlamaya çalışmak, saygının yapı taşıdır.”

 

Ayşe Özalkuş Şahin (Uzman Psikolojik Danışman)
 “ÇOCUĞA SEN ANLAMAZSIN, SEN YAPAMAZSIN DEMEYİN!”

“Çocukların ayrı bireyler olduğunu, her birinin farklı mizaçlara sahip olduklarını çoğu kez unutuyoruz. Üstelik her şeyi kendimizin bileceği, onların anlamayacağını varsayarak, onları ‘küçük’ görerek… Mahler’in 2 yaşta yaşanan ‘bireyselleşme-ayrışma’ dönemi de burada önem kazanıyor. Bu dönemde çocuk hem uzaklaşmak ister hem de anneden ayrılamaz, ama doğumda göbek bağının kesilmesiyle başlayan ayrılığın ikinci ayağı da bu dönemde yaşanır. Sonra ergenlikte tekrarlanır. Aslında hayat hep bağlanma ve ayrılmalar üzerine kurulu demek daha doğru olur. Ebeveynler çocuklarının farklı bireyler olup, ayrışmasına destek vermezse, onları yargılar, ‘Sen anlamazsın, sen yapamazsın’ gibi etiketlerse, istedikleri zaman istenilen şekilde cevaplar vermelerini ister, düşünmeyi onlardan esirgerlerse, bağımlı çocuklar yetiştirir, farklılıklara imkan tanımamış olurlar. Oysa Fransız psikanalist Dolto’nun dediği gibi; ‘Çocuk, kendi arzusunun öznesidir’. Çocuklar bu dünyaya, onların ihtiyaçları da gözetilerek yetiştirilir, onların da arzuları, hakları vardır ve çocuklara sadece yetişkin dünyasından bakmak, yetişkinler gibi düşünmelerini beklemek, kendi çocukluğumuzla olan bağımızı unutmamız anlamına gelir.”

 

Şeyda Özdalga (Uzman Psikolog)
“ÇOCUĞA SAYGIYI ÖĞRETMEK GEREK”

“Çocuklarımızı yetiştirirken çevresine duyarlı, ilişkilerine ve karşısındaki kişilere saygılı davranmalarını isteriz.  Çocuklarının ihtiyaçlarını karşılayan, otorite konumu ve yaş hiyerarşisi açısından da anne babalar kendilerini saygı görmeye değer hisseder ve beklerler. Ancak saygı görmeyi beklemek için öncelikle çocuğa saygı duyarak, saygı duyulacak bir model olarak ve saygı duymayı hak edecek tutumlarda bulunarak çocuklara yaklaşmalıyız.

Çocuklarının ihtiyaçlarını giderme sorumluluğu ebeveynlerindir. Her istediğini vermek ise onu saygılı yapma koşulu olamaz. Ebeveynler çocuklarının nasıl olmasını istiyorlarsa onlara aynı şekilde davranmalıdırlar. Sözlerinin kesilmesini istemiyorlarsa onların sözlerini kesmeyecekler, bağırmalarını istemiyorlarsa bağırmayacaklardır.”

 

Dr. Neslim G. Doksat (Çocuk ve Ergen Psikiyatristi)
“ÇOCUĞA TATLI-SERT VE DOSTANE OLUN”

 “Çocuğa saygı kavramı, çocuğun isteklerini, yeteneklerini, ilgi alanlarını anlayıp destek vermek, yetersiz kalıp altından tek başına kalkamadığı hususları keşfedip onları imkânlar doğrultusunda desteklemek, her anlamdaki ‘sınırlarını’ anlamak, değerlendirebilmek, sevk ve idare edebilmek gibi kavramları içerir.

Bu durum, asla ‘çocuğun her istediğini yapmak’ anlamını içermez. Çocuğa saygı kavramı,  genel olarak ‘yargılamadan dinlemek ve anlamak, makul ve mantıklı sınırlar içinde bunları çözmesini desteklemek’ şeklinde de özetlenebilir. Ancak, prensip olarak, aile içinde ebeveynin otoritesi esas olmalıdır. En iyi ebeveyn tutumu, ‘tatlı- sert ve dostâne’ olarak özetlenebilir.”


SAYGILI ÇOCUKLAR İÇİN NELER YAPMALIYIZ?
- Çocuktan bir şey isterken “Lütfen”, “Teşekkür ederim”, “Sağ ol” gibi ifadeler kullanın.
- Çocukların olumlu davranışlarına odaklanın. 
- Onları eleştirip, yargılayıp, yorumlayarak kendilerini değersiz, yetersiz, başarısız hissettirmeyin.
- Sosyal ortam içinde, arkadaşının yanında veya bir toplulukta küçük düşürücü, alaycı, aşağılayıcı tavır ve imalarda bulunulmayın.
- Selamlaşma, misafir ağırlama, tartışma durumlarında doğru model olun.
- Hata yaptığınızda özür dileyebilin.
- Mevsime uygun giyinme konusunda karışabilirsiniz, ancak giyim şekli ve tercihlerine saygı duyun.
- Tuvalet, banyo ve giyinme sırasındaki özel alanlarına saygı gösterin.
- Başkalarının arkasından olumsuz yorum ve konuşmalar yapmayın.
- Onları gözlerine bakarak dinleyin, sözlerini kesmeyin, söz hakkı verin.
- Düşünce ve fikirlerini değerlendirin, övün, takdir edin, sohbet ortamlarına sokun, anlattıklarını memnuniyet ve ciddiyetle dinleyin.
- Sırlarını tutun.
- Her şeyine karışmayın, baskıyla isteklerinizi kabul ettirmeyin.
- Onlara yetişkin gibi davranın ama onlardan tam da yetişkin gibi davranmasını beklemeyin ki güçlü, huzurlu, özgüvenli olsunlar.
- Yapabilme güçlerini “Sen bu işi başarırsın, sana inanıyorum” yaklaşımı ile destekleyin.
- “Bebeğim”, “O daha küçük canım” gibi yaşının altına itecek ifadelerde bulunmayın.

DİĞER YAZILAR
- HER ÇOCUK YALANSIZ BÜYÜMEYİ HAK EDER!
- ANNE DUYGUDUR!..
- HAYIR DEMEYİ BİLİYOR MUSUNUZ?
- KEK YAPAR GİBİ ÇOCUK YAPAMAZSIN!
- MAHREMİYETE SAYGI!
- ÇOCUKLAR ÖLMESİN!
- ÇOCUĞUNUZDAN VAZGEÇMEYİN!
- ANNE BABAYI PAYLAŞMAK!
- SÜT DİŞİ, DEYİP GEÇMEYİN!
- Sadece 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'n değil... HER GÜNÜN KUTLU OLSUN KADIN!..
Copyright 2007-2024 ® NETATÖLYE - Tüm hakları saklıdır. İzinsiz alıntı yapılamaz.