Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Türkiye'nin en iyi ebeveyn sitesi
Yazı Boyutu:
Hülya Yıldırım

SAĞLIKLI UYUYAN ÇOCUK SAĞLIKLI BÜYÜYOR!


Atalarımız, "Uyusun da büyüsün!" diye ninni söylerken, büyüme hormonunun derin uykuda salgılandığını acaba biliyorlar mıydı?

Bebeklerin günlerinin büyük bir kısmı uyuyarak geçiyor. Birçok ihtiyacın karşılandığı bu uyku evresi, bebeklerin büyümesine de önemli katkılarda bulunuyor. Çünkü bebeklerin büyümesine yardımcı olan büyüme hormonu bebeklerin derin uykusunda salgılanıyor. Öyle ki, yapılan çalışmalara göre, uykuları herhangi bir nedenle düzenli olmayan, yaşına uygun kaliteli uyku uyuyamayan çocukların büyümesi de, zekası da, iştahı da, psikolojisi de, akademik başarısı da bundan etkileniyor. Nasıl mı?

İşte, Prof. Dr. Sabri Derman'ın ve son araştırmaların ışığında çocuklarda uyku konusunda bilmemiz gerekenler...

Prof. Dr. Sabri Derman (Uyku Bozuklukları Uzmanı):
"UYKUSUZLUK, GELİŞİM BOZUKLUĞU NEDENİ!"
"Uyku hemen bütün canlıların olmazsa olmaz fizyolojik ihtiyaçlarından birisidir. Özellikle en gelişmiş ve karmaşık beyin yapısına sahip insanlar için uykusuz yaşam sürdürebilmek mümkün değildir. İnsan yavrusu doğduğunda beyni tamamen gelişmiş ve olgunlaşmış değildir. Beyin ağırlığı yaşamın ilk aylarında iki katına çıkar, ilk yıllarında yeniden iki misli büyür. Bu büyüme süreci içinde yaşamımızı ömür boyu etkileyecek sinirsel bağlantılar oluşturulur ve pekiştirilir. Bu süreç içinde beynin uykuya ihtiyacı her zamankinden daha çoktur. Yenidoğan, günde 19-22 saat uyuyabilir. Daha da önemlisi, bu uykunun yüzde 80'e varan oranı, REM Uykusu adını verdiğimiz, rüyaların en sık görüldüğü ve belleğimizin pekiştiği uyku evresi içinde geçer. Sağlıklı büyüme ve zihinsel gelişme için sağlıklı uyku vazgeçilmez bir koşuldur. Bundan başka, büyüme hormonu özellikle derin uyku evresinde salgılanır ve bebeğin-çocuğun düzgün gelişmesinde en önemli rolü oynar.
Bu nedenlerle çocuklardaki uyku kalitesini ve süresini bozan problemler, önemli gelişim ve davranış sorunlarına yol açabilirler. Bu problemlerin bir kısmı ısı, gürültü, yatağın rahatsızlığı gibi dış etkenlerden; bazıları sindirim sorunları, diş çıkartma, ağrılar ve acılardan kaynaklanabilir. Çocuklar bilinçlendikçe korkular, endişeler ve huzursuzluklar kötü rüyalar, kabuslar da uykularını zaman zaman olumsuz etkileyebilir.

ÇOCUKLARDA UYKU APNESİNE DİKKAT!
Anne babaların dikkat etmesi gereken bir problem de bebeklerin ve çocukların uykudaki solunumlarının düzgün olup olmadığıdır. Zaman zaman hırıltılı nefes almak veya 1-2 saniye nefes tutmak olağan sayılabilir. Ama horlama, 3-4 saniyeyi aşan nefes kesilmeleri, nefes tutarak çırpınarak uyanma, özellikle dudaklarda hafif de olsa morarmalar, uyku apnesi veya üst solunum yolları direnci adları verilen rahatsızlıkların belirtileridir ve çocuğun mutlaka bir çocuk doktoruna ve gerekirse kulak-burun-boğaz hekimine gösterilmesi gerekir.

Bu sorun birkaç haftadan çok sürerse ve yakın ailede horlama, uykuda nefes kesilmesi gibi belirtileri olan bireyler varsa çocuğun bir uyku testinden geçmesi gerekli olabilir. Bütün gece, solunum, oksijenlenme, kalp atımı ve uyku EEG'sinin izlendiği ve polisomnografi adı verilen test sonuçlarına göre, sorunun cinsine ve derecesine uygun tedavi belirlenir.

Uykuda horlama veya nefes almada zorlukla ve düzensizlikle ortaya çıkan solunum bozukluklarında beyin, nefes kesilmelerini sonlandırmak için birkaç saniye için bile olsa uyanmak ve hava yollarını açmak zorundadır. Bu kısacık uyanmalar ise uyku devamlılığını bozar, kalitesini düşürür. Sonuç ise davranış bozuklukları, öğrenme güçlükleri, dalgınlık, huysuzluk, aşırı yaramazlık gibi problemlerden gece altını ıslatmaya varan çok sayıda soruna yol açabilir."


Araştırmalara göre:
"UYKU ZEKA GELİŞİMİNİ DE ETKİLİYOR!"
Stanford Araştırma Enstitüsü, küçük çocukların ileriki yıllarda matematik ve edebiyat başarısını etkileyen en önemli unsurun düzenli uyku olduğunu gösteren bir araştırma yayınladı. Araştırma ayrıca, uykusu belli bir düzene oturtulmuş çocukların diğerlerine kıyasla kendilerini daha iyi ifade ettiklerini kanıtlıyor.

Kaliteli uyku, 0-3 yaş arasında çocuk gelişimini etkileyen faktörler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Özellikle geceleri deliksiz uyuyabilme becerisi, çocuklara hem zihinsel hem de fiziksel büyüme açısından önemli avantajlar sağlamaktadır. Örneğin, REM uykusu olarak bilinen uyku periyodunda çocukların gün içinde öğrendiği bilgi ve becerileri pekiştiren beyin bağlantıları aktive olmaktadır. Diğer yandan, çocuklarda fiziksel büyümeyi belirleyen büyüme hormonunun en çok uyku sırasında salgılandığı bilinmektedir. Yeterli uyumadığı için büyüme hormonu eksik salgılanan çocuklar pek çok organın, kas ve kemiklerin gelişimi bakımından dezavantajlı duruma düşmektedir.


Bir başka araştırmaya göre:
"UYKU DÜZENİ OLMAYAN ÇOCUK OBEZİTE RİSKİ TAŞIYOR!"
Uzmanlar obezite ve kilo kontrolünün sadece beslenme ve fiziksel aktivite ile ilgili olmadığını, aynı zamanda genetik, stres, metabolizma ve uyku düzeninin de etkili olduğunu söylüyor. Son yapılan bir araştırma düzenli uyku sayesinde çocuk ya da yetişkin herkesin genetik ve çevresel faktörlerin kötü etkisinden kurtulabileceğini ortaya çıkardı.

Washington Üniversitesi Uyku Bozukluları Merkezi'nden Dr. Nathaniel Watson uyku süreleri uzadıkça obeziteye sebep olan genetik faktörlerin önemini yitirdiğini, ancak uyumanın kendi kendine zayıflatma sağlaması anlamına da gelmeyeceğini belirtti. Dr. Watson: "Eğer kişi, düzenli ve yeterli uyku uyuyorsa, sağlıklı kiloya sahip olmada beslenme ve fiziksel aktivitenin etkisi de artar" dedi.

Araştırmada; bin tane tek ve çift yumurta ikizlerinin uyku düzeni ve kiloları ölçüldü. Sonuçlara göre, günde 7 saatten daha az uyuyanların beden kitle indeksinin daha fazla olduğu ve genetik faktörlerin daha etkin olduğu görüldü. Ancak 9 saat ve daha fazla uyuyanlarda ise genetik faktörler o kadar etkili olmadı.


ÇOCUĞUNUZUN NE KADAR UYUMASI GEREKİR?
Yaşamın ilk yılında bir bebeğin, 10-12 saati gece olmak üzere toplamda günlük 13-14 saat uyku ihtiyacı var. (Bazı bebekler bu ortalamanın biraz üzerinde ya da altında seyrediyor olabilir). Yaşamın ikinci yılında toplam uyku ihtiyacı, 1 saat kadar azalsa da 4-5 yaşında bile ortalama 11-12 saatin altına düşmez.

Çocuğunuz yeterli uyumuyorsa zihinsel gelişim ve fiziksel büyümeyle ilgili önemli problemler baş gösterebilir. Yetersiz uyku sonucu büyüme hormonu dışında diğer bedensel faaliyetleri belirleyen hormonlarda da sorunlar olabilir. Örneğin, açlık duygusu ve iştahı belirleyen hormonlardaki sorun yüzünden çocuğunuz olması gerekenden fazla yiyor ve yüksek kalorili faydasız yiyeceklere eğilim gösteriyor olabilir. Uyku eksikliği ayrıca gün içinde motor beceriler ve dikkat kapasitesinde düşüşe ve bunun sonucu olarak daha fazla davranış problemi ve öğrenmede gerilik ortaya çıkabilir.

Çoğu çocuk ebeveyninin tahmin ettiğinden daha fazla uykuya ihtiyaç duymaktadır. Çocuğunuzun uyku eksikliği yaşadığının göstergeleri gün içinde huzursuzluk ve huysuzluk, her zaman arabada uyuya kalma gibi şeyler olabilir. Eğer çocuğunuz uyku vaktinden önce çok hareketli oluyor ya da uyku vaktinden çok önce yorgunluk belirtileri gösteriyorsa, uyku düzeninizde sorun var demektir.


UYKUDA NELER OLUYOR?
Fizyolojik, endokrinolojik (hormonal) ve nörolojik değişiklikler yaşanıyor. Uykunun fizyolojik özellikleri, uykunun süresi ve verimi ile ilgili durumlardır. Yeni doğmuş bir bebek günün 16-20 saatini uykuda geçirir. Gündüz ve gece farkı yoktur.6 aylıktan itibaren gece ve gündüz farkı belirgin hale gelir. Gece uyku süresi uzundur. 2 yaşından itibaren uyku süresinde belirgin azalma vardır. 4-5 yaşından itibaren gündüz uyku ihtiyacı ortadan kalkar.


UYKUDA NÖROLOJİK DEĞİŞİMLER NELERDİR?
Beyin, uyku sırasında farklı bir bilinç düzeyine geçer. Bu nöronların elektriksel özelliklerinin değişimi anlamına gelir. İki tip uyku sırasında gidiş-gelişler olur.
1- REM (Hızlı göz hareketlerinin yaşandığı paradoksal uyku)
2- Non-REM
REM uykunun görülen evresidir.
Uykunun diğer evreleri arasına serpiştirilmiş olarak yaşanır. Hızlı göz hareketleri, huzursuzluk vardır, ancak kaslar hareket etmez.
REM uyku süresi bebeklerde en fazladır, yaşla giderek azalır. REM uykusunun bebeklerde özel işlevi olduğuna inanılır. REM uykusu bebeklerde sinir hücresi yani nöronların olgunlaşmasına katkıda bulunur.

UYKUDA HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR?
Uyanıkken yüksek düzeyde olan kortizon ve adrenalin seviyeleri düşer. Hücrelerimizin büyüme ve yenilenmesi anlamında çok önemli olan büyüme hormonu uykuda salgılanır. Karanlıkta melatonin salgılanır ve uykunun devamlılığını sağlamada önemli bir maddedir.

ÇOCUKLARDA UYKU BOZUKLUKLARI SIK MIDIR?
Tıbben sağlıklı çocuklar arasında yüzde 20-30 oranında rastlanır. Ailelerin doktora başvuru şikayetlerinden ve çocuklarının uyku düzenleri hakkında elde edilen veriler doğrultusunda belirlenmiş rakamlardır. Oldukça sık görülen bir sorun gibi görünmektedir.

UYKU BOZUKLUKLARININ BELİRTİLERİ NASIL OLUR?
Üç şekilde gözlenir:
1- Güçlükle uykuya dalarlar veya uykuyu başlatamazlar.
2- Uykuyu devam ettirmede sorun yaşanır. Uyku sırasında aşırı hareketlenmeler, huzursuzluk, ağlama, uykuda konuşma, bacak krampları gibi davranışlarla şekillenir. Uyku-uyanıklık arasında geçiş bozuklukları vardır.
3- Gündüz uyuklamaları: Uyku süresi veya verimi yetersizse gündüz uyuklamalar başlar.

UYKU BOZUKLUKLARININ NEDENLERİ NELER OLABİLİR?
En sık görülen nedenlerin başında solunum ile ilgili problemler gelir.
Prematüre yani erken doğmuş bebeklerde ve normal yenidoğanlarda 10 saniye veya daha üzerinde apne denilen soluk tutmalar olabilir.
Büyük çocuklarda bademcik ve geniz eti hava yolu daralmasına sonuçta gürültülü solunum ve horlamaya neden olacaktır. Uyku sık olarak kesintiye uğrar.

UYKUYA DALMA VE GECE UYANMALARINA NELER ETKİLİ OLABİLİR?
Anne-baba desteğine  (yani sallanma, kucağa alma, beslenme gibi) sıkça ihtiyaç oluşması veya oyuncak ya da müzik gibi etkinliklere alıştırılması halinde çocuk her uyanma anında da bunları mutlaka isteyecektir.

OKUL ÖNCESİ VE OKUL ÇAĞINDA NASIL SORUNLAR OLABİLİR?
Daha çok kaygı, stres ve korkular uyku bozukluğuna yol açar.

UYKU TERÖRÜ NEDİR?
1 yaştan sonra görülen, uykuya daldıktan sonraki saatler içinde gözlenen gürültülü bir tablodur. Çocuk uyanık gibi olmasına rağmen çevresini tanımaz, aşırı huzursuzluk ve ağlama vardır. Sonlandıktan sonra çocuk tarafından hatırlanmaz.

GECE KABUSU NEDİR?
3-6 yaş arasında ortaya çıkar. Uykunun geç dönemlerinde ortaya çıkar. Yönelim tamdır ve çocuk tarafından hatırlanır.

HANGİ TIBBİ SORUNLAR UYKUNUN BOZULMASINA YOL AÇAR?
- Uyku ilişkili epilepsiler
- Uyku ilişkili baş ağrısı
- Zihinsel gelişim bozukluğu olanlar
- Serebral palsi
- Astım hastalığı
- Gastro-özefagial reflü

UYKU BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUKLARIN GÜNLÜK AKTİVİTELERİ NASIL ETKİLENİR?
Özellikle dikkat eksikliği, okul performanslarında düşme, algılama güçlüğü, iletişim sorunları sıklıkla görülür.

DİĞER YAZILAR
- HER ÇOCUK YALANSIZ BÜYÜMEYİ HAK EDER!
- ANNE DUYGUDUR!..
- HAYIR DEMEYİ BİLİYOR MUSUNUZ?
- KEK YAPAR GİBİ ÇOCUK YAPAMAZSIN!
- MAHREMİYETE SAYGI!
- ÇOCUKLAR ÖLMESİN!
- ÇOCUĞUNUZDAN VAZGEÇMEYİN!
- ANNE BABAYI PAYLAŞMAK!
- SÜT DİŞİ, DEYİP GEÇMEYİN!
- Sadece 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'n değil... HER GÜNÜN KUTLU OLSUN KADIN!..
Copyright 2007-2024 ® NETATÖLYE - Tüm hakları saklıdır. İzinsiz alıntı yapılamaz.