İnce Motor Becerileri Uzmanı Dr. Christian Marquardt, ergonomik ürünler konusunda lider yazı gereçleri markasının daveti üzerine, geçtiğimiz günlerde Türkiye'ye geldi. Kendisiyle, "Yazı Yazmanın Ergonomisi" başlıklı konferansının ardından, çocukların yazı yazmayı öğrenme sürecinin inceliklerini konuştum.
Dr. Marquardt, yaptığı bilimsel çalışmalar ışığında yazı yazmayı öğrenme süreci ve akıcı el yazısını etkileyen faktörler, yazmayı öğrenmede ergonominin ve motor becerilerinin önemi konularında deneyimlerini aktarırken, kafamdan onlarca soru geçti… Çünkü söyledikleriyle bizim ülkemizdeki uygulamalar epeyce çelişiyordu. Bizde okullarda ana sınıfında, hatta daha bile önce yazı yazmayı öğretme merakı vardı! Sonra, kızımdan biliyorum ilkokul birinci sınıf öğrencileri el yazısı ile yazı yazmayı öğreniyorlar ve 2-3 ay gibi kısa sürede okuma yazmayı sökmeleri bekleniyor! Hiç unutmam, o dönemde kızımın sınıfında herkes 2 ay gibi kısacık bir süre içinde yazı yazmayı öğrenmiş ve bu birçok çocuğun duygusal ve ruhsal gelişimini olumsuz yönde etkilemişti! Sonuçta da bu çocuklar, ülkemizdeki birçok çocuk gibi kendi hızlarında ve ihtiyaç duydukları süreçte doğal olarak yazı yazmayı öğrenmedikleri ve dolayısıyla da dışarıdan bakınca anlaşılsın anlaşılmasın zorlandıkları için mutsuz olmuşlardı. Ne talihsiz bir başlangıç! Siz siz olun, çocuğunuzun okul hayatına talihsiz başlangıçlar yapmasına mümkün mertebe engel olmaya çalışın. İşte ipuçları…
HER ÇOCUK KENDİ HIZINDA ÖĞRENMELİ -Yazı yazmayı öğrenme aşamasında hem bir heves hem de bir stres yaşanıyor sanki? Evet, çünkü el yazısı çocuk için başlangıçta çok karmaşık bir süreç. Yazmayı eğlenceli hale getirmek gerekiyor; yazmak çocuk için çile haline gelirse buna hevesli olmaz. Eğlenceli olan şey ise kendiliğinden öğrenilir. Önce basitleştirerek, alfabeyi büyük harflerle öğretmek gerekiyor. İlk başta harflerin şekillerini öğrenmeleri, sonra da çizgilerin arasına harfleri yerleştirmeyi öğrenmeleri daha doğru olacaktır. Yavaş yavaş ve çocuğa zaman vererek, kendi hızında öğrenmesine destek olmak çok değerli. Ve yazı yazmayı öğretmeye nasıl başladığınız çok önemli. Çocuğun kafasını karıştırmamak gerekiyor, onlara anlayabilecekleri şekilde ve anlayabilecekleri şeyleri öğretmemiz gerekiyor. Öğrenmek isteyen her çocuk öğrenebilir, sadece pozitif destek olmak yeterlidir. Tıpkı önce emeklemeyi, sonra yürümeyi öğrenmesi gibi…
-Yazı yazabilmek için gerekli unsurlar nelerdir? Yazı yazmak aslında biyomekanik bir şey. Bazı sınırlar dahilinde yazı yazarsınız. Kaslarımızı nasıl aktive ettiğimizle ilgili bir eylem. El yazısını öğrenirken kendimizi işin içine katıyoruz. Öte yandan, çocuklar büyürken birçok psikolojik aşamadan geçiyorlar ve bütün bunlar da yazı yazmayı öğrenme sürecinde karşımıza çıkıyor. Bazen agresif oluyorlar, bazen içlerine kapanıyorlar, zaman içinde farklı süreçler yaşıyorlar. Hızlı ve güzel yazı yazmak için ise denge gerekiyor. Denge ise yazı yazma hızı ve yazı yazarken kaleme uygulanan basınç, dolayısıyla da doğallıkla yazmakla ilgili… Bu nedenle çocuklara zamanından önce okuma yazma öğretmek doğru değil. Evet, öğrenebilirler ama sağlıklı değil. Okul öncesi çocuklar yazmayı öğrenmek isteyebilirler; fakat bir yıl sonra da zamanından önce başlandığı için yazmaktan nefret ediyorlar. Olay yapay bir hale getirilmiş oluyor. Oysa öğrenmek doğal olmalı. Bir de öğrenme ortamı çok önemli, öğrenme ortamı iyi ise sonuç genellikle iyi oluyor.
EL YAZINIZ PARMAK İZİNİZ GİBİ TEK -El yazımız çok değerli değil mi, bizi birebir anlatıyor? Yazı yazmak, bir sanatçının enstrümanıyla bütünleşmesi gibidir, kendinizi ifade ettiğiniz bir alandır. Bu nedenle çocuğu öğrenme sürecinde kontrol etmek yerine, kendini ifade etmesine alan tanımak gerekiyor. Çünkü siz varsınız ve el yazınız var; bunları birbirinden ayıramazsınız. Dolayısıyla iyi bir el yazısı istiyorsanız, kalem sizsiniz. El yazısı size, siz olduğunuz bir şey veriyor!
-Çağın çocukları bilgisayarda, tabletlerde uzun zaman geçiriyor. Bu süreçte el yazısına ne oluyor? Kağıt üzerinde yazı yazmak bilgisayarda yazı yazmaktan çok farklıdır. El yazısıyla bir alakası yoktur. Çünkü el yazınız parmak izi gibi tektir. Bilgisayarların yoğun kullanımı ise el yazısını olumsuz etkiliyor, çünkü yazıp çizmez oluyorsunuz. Fakat yazı yazmak bir eğitim değildir. Bu bir beceridir ve geliştirilebilir. Çocuklar ise bu konuda oldukça esnekler. Onların kendileri olmalarına izin verdiğinizde, doğru ve pozitif rehberlikler ile yönlendirdiğinizde öğrenme süreci de kendiliğinden ilerliyor.
-Her çocuk farklı öğreniyor değil mi? Evet, tabii. Bir de her çocuğun kendine göre bir gelişme süreci var ve bunun nasıl, neyin sonucunda gerçekleşeceği hiç belli olmaz. Çocuğun bazı dönemlerinde sorunlar olabilir, bu da çok doğaldır. Bu sorunlar aslında onların yardım çığlığıdır. Negatifleri değil, pozitifleri öne çıkartarak, bu kriz dönemlerini çocuk için fırsata çevirebiliriz. Böylece kendisini daha iyi tanır ve kendisini ifade etmek için imkan bulmuş olur.
EĞİTİMCİLERE VE EBEVEYNLERE YAZI YAZMA KONUSUNDA ÖNERİLER • Şekil sınıflandırma ve el işi faaliyetleri, yazmayı öğrenirken yardımcı olacak kasları eğitir. Bu yüzden çocuklarınızın ince motor becerilerini erken yaştan itibaren destekleyin. Onlara renkli kalemler ve boyama kitapları alarak yazmaya olan ilgilerini arttırın. • Çocuklarınıza kendi kendilerini geliştirme özgürlüğü verin, yaratıcılıklarını kısıtlamayın. Örneğin, halkalar çizmelerini sağlayın, bu sayede akıcı yazma hareketlerini destekleyin. • Çocuklarınızdan çizmesi zor olan şekiller isteyerek, başarısız olurlarsa hayal kırıklığına uğramalarına neden olmayın, keyiflerini kaçırmayın. Keyfi kaçan çocukların motivasyonu azalır. Kalem kullanmaktan zevk almayan çocuğa yazmayı öğretmek zorlaşır. • Çocuğunuza pratik, eline tam oturan, rahat bir tutuşu destekleyen, yumuşak bir kavrama alanına sahip uygun kalemler seçin. Seçimi çocuğunuzla beraber yapın ve onun seveceği bir kalem tercihi yapın. • Çizmeye ya da yazmaya başlayan çocukların kalemi tutuş biçimlerini, kavrama kabiliyetlerini sürekli izleyin. Kalemin çocuğun elinde rahat durmasına, onu zorlamamasına dikkat edin. • Çocuklarınızın yazmayı öğrenirken ders alabilmeleri için hata yapmalarına izin verin. • Yazı alıştırması yaptırırken sadece zorlandıkları konularda alıştırma yaptırmayın, iyi yapabildikleri harf ve şekillerle ilgili de alıştırma yaptırın. Bu sayede becerilerini geliştirirken bunları problem yaşadıkları alanlarda uygulamalarını da sağlarsınız. • Tanıdık şekillerle harf alıştırmaları yaptırın. Örneğin, "O" harfi bir yumurta ile aynı şekle sahiptir ve "P" harfi bir çizgi ve yarım bir top olabilir. Harfler, bunun gibi resme dayalı açıklamalarla daha az soyut görünür ve daha kolay anlaşılır. • Okuldaki yaşamları konusunda çocuklarınıza baskı yapmadan ve açık ifadelerle konuşun. Bu sayede problemlerini erken fark etme imkanına sahip olursunuz.