Onun rahmimize düştüğünü öğrendiğimiz an, annelik serüvenimiz de başlar ve her geçen gün bu serüvene - belki de öğretiye - yeni halkalar eklenir. En çok da sevgiyi ve güveni…
|
İLK YIL NEDEN ÇOK ÖNEMLİ? Bebeğinizi kucağınıza aldığınız andan itibaren kafanızı kurcalayacak pek çok sorunun cevabı, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Şule Yazgan ile yaptığımız bu röportajda… “Araştırmalara göre, Türkiye’de her yıl 38 bin bebek 1 yaşına gelmeden ölüyor. Bu kayıpların 23 bini yenidoğan döneminde yaşanıyor” gerçeğini hatırlatarak konuya girmek istiyorum. İlk bir yıl içinde, bebekler sağlıklı olsalar bile, doğumdan itibaren doktor takibinde olmalılar. Sağlam çocuk kontrolleri, çocukların daha sağlıklı büyümesini, olası sorunların erken tanı ve tedavisini, ailelerin çocuk bakımı konusunda bilgilendirilmelerini ve aşılamanın gecikmeden yapılmasını sağlar. Nasıl anne adayları, hamilelik boyunca belirli aralarla doktora gidiyorsa- doğumdan sonra da aynı uygulamanın çocuklarla ilgili olarak sürdürülmesi gerekiyor. Pek çok hastanede doğuma çocuk doktorları da girer, bebeğin sağlığını baştan tespit ederler, apgar skoru denilen değerlendirme yapılır örneğin. Ayrıca, bebeğin sadece o anki sağlığı değil; ailenin sağlık hikayesi, annenin hamileliğinin nasıl geçtiği, annenin beslenme durumu gibi gibi pek çok konu, aslında bebeğin ileride sağlığını etkileyebilecek konulardır. Bütün bunlar da gözönünde bulundurularak, her çocuğun doğumdan itibaren takip edilmesi gerekir. - Sağlıklı bir çocuğun takibi için doktor seçimi nasıl olmalı? - Doğumdan sonra, hangi sıklıkla bebek muayeneye getirilmeli? - Yeni doğan bebeklerin nasıl beslenmesini öneriyorsunuz? - Doğumdan sonra en çok karşılaşılan sorunlar neler? - Gelişimle ilgili bir problemi olduğunu düşündüğünüz bir bebeği nasıl yönlendiriyorsunuz? - Bebeklerin en çok ağladıkları dönem hangisi? - Anneler bebeklerini nasıl yatırmalı? - Ailelerde görülen bakış açısı yanlışlıkları…
Böylece: “İlk bir yıl sağlıklı bir bebeğin doktor tarafından takibi neden önemli? Doktor seçimi yaparken hangi konulara dikkat etmek gerekiyor? İlk bir yıl en çok yaşanan sorunlar ve çözümleri?” gibi sorular ve cevaplarının bebekler için ne kadar hayati olduğunu sanırım daha iyi anlatabilirim…
Çocuk doktorunu seçerken ailelerin birçok hususa dikkat etmesi gerekir. Çocuğun sağlık takibi yapılırken aile ile doktor arasında yakın bir ilişki gerekiyor. Takip açısından doktor ve aile arasında işbirliği ve güven olması çok önemli. Doktorun sürekli değişen bir kişi olmamasında yarar var. O yüzden ailelerin doğumdan önce bir çocuk doktoru seçmeleri yerinde olur. Doktor seçimi yaparken de herkesin kendi tarzına uygun, iyi iletişim ve güven ilişkisi kurabileceği birini seçmesi lazım ki; anne-baba ve doktor, çocuk için işbirliği kurabilsin. Birbirini anlayabilmek ve aynı şeyleri uygulayabilmek, kendine yakın hissetmek çok önemli.
Doktor seçerken konuşulması gereken şeyler de var tabii: Çalıştığı ofis saat kaçta açılıp kapanır, telefonlar nasıl idare edilir, gerektiğinde doktora nasıl ulaşılır, doktor tatilde olduğunda yerine kim bakar, gibi konuları konuşmak iyi olur.
Ayrıca, doğum öncesi, doğumun hemen arkasından yaşanabilecek sorun ya da zorluklarla ilgili bilgi almak da gerekir. Örneğin; bebeğin muayenesi nasıl yapılacak, nasıl beslenecek, hangi aşılar yapılacak, hangi kan testleri yapılacak, erkek bebekse sünnet olacak mı, emzirme nasıl başlatılacak gibi. Doğum öncesi bu soruların yanıtlarını öğrenmek, anne-babaya yakın zamanda başlarına gelebilecekler hakkında güç verecektir.
İlk doğumsa, anne emziriyorsa, ilk 6 ayda bebeği ayda bir görmek yerinde olur. Ancak anne tecrübeliyse, bebek iyi büyüyorsa, bebek iki ay arayla da görülebilir. 6. aydan itibaren doktor muayenesi sıklığı azalabilir. Daha sonra 3 ila 6 ayda bir görmekte yarar var. Sonuçta, ilk bir yıl çocukların en sık doktora geldikleri zaman dilimidir. Çünkü gelişimleri çok hızlıdır. Bu gelişimin yakından takibi, olası sorunları önceden tespit etmek ve bu arada çocuğun normal beslendiğinden, büyüdüğünden emin olmak, aşılarının zamanında ve eksiksiz yapılması açısından çok önemli.
İlk 6 ay boyunca iyi kilo alan bebeklerin anne sütü ile, anne sütü verilemiyorsa formül mamalarla beslenmelerini öneriyoruz. Emzirmek bir yandan son derece doğal bir süreç, diğer yandan da anne ilk kez emziriyorsa, emzirme yeni öğrenilen bir süreç ve bu süreçte zorluklar yaşanabiliyor. Emzirmenin başlangıcı, anne için de bebek için de en zor dönemde gerçekleşiyor, bu dönemde annenin bilgilendirilmeye ve motivasyona ihtiyacı oluyor. Uygun danışmanlık alındığında bu zorluklar aşılıyor. Bu nedenle doğum öncesi, ailenin çocuk doktoru ile yaptığı görüşmede emzirmeyle ilgili bilgi alması çok yararlı.
Genellikle emzirme konusunda sorun yaşanıyor. Ama tabii bunlar uygun yardım ile atlatılabilecek sorunlar. Bir bebek için anne sütü en iyi besin. Bazı yenidoğanlarda sarılık, solunum sıkıntısı gibi sorunlar görülebiliyor. Ailesinde kalça çıkığı olan, kundak yapılan ve ters gelen bebeklerde ise kalça çıkığı görülebiliyor. Gaz sorunu ve uyku sorunları da ailelerin en çok zorluk çektikleri konuların başında geliyor.
Yeni doğan bir bebeğin bile gelişimsel olarak yapması gereken şeyler var. Bebeğin gelişiminin yolunda gidip gitmediğini hem muayene sırasında hem de aileye sorduğumuz sorularla anlıyoruz. Bazen ufak tefek aksaklıklar aile tutumlarından bile kaynaklanabiliyor. Örneğin; bebeği gün içinde uyanıkken hiç yüzüstü yatırmazsanız, başını tutmak için çok çaba sarfetmeyecektir. Yine konuşma geriliği olan bir çocuğun fazla televizyon seyretmemesini öneriyoruz. Böylece, küçük önerilerle çocukların potansiyellerini daha iyi kullanabilmelerine yardım etmeye çalışıyoruz. Gelişim geriliği belirtileri olan çocukların gecikmeden ayrıntılı değerlendirmeden geçmeleri, soruna yönelik tedavi almaları önemli.
Genelikle ilk üç ay. Özellikle 1. aydan 2. aya kadar daha yoğun ağlıyorlar. Bunu bilen aileler kendilerini çaresiz hissetmiyor. Bebeklerin ilk üç ay ağlamasının en önemli sebebi ise, milyonlarca beyin hücresinin yapılanıyor olmasıyla ilgili. Bu sürede beyin hücreleri arasındaki ağlar kuruluyor, hiç kullanılmayan hücreler küçülüp kaybolup gidiyorlar. İlk üç ayda bu organizasyonlar olurken, aynı zamanda bağırsaklar da düzene giriyor. Sonuçta bir değil, birçok faktör söz konusu. Fakat, bu dönemin bir yerde biteceğini bilmek ya da normal olduğunu bilmek bile anne-babaya güç veriyor. Yine de ağlamaların fiziksel bir nedeni olup olmadığının anlaşılması için doktor muayenesi şart.
- Geçmişte, bebeklerin yüzüstü yatırılması önerilirdi ancak, yapılan araştırmalar yüzüstü yatırılan bebeklerde ani beşik ölümlerine daha fazla rastlandığını gösterdi. Bu durum genellikle iki ila beş aylık çocuklarda görülmekte. Günümüzde önerilen, bebeklerin sırtüstü yatırılmasıdır. Yan yatırılan bebeklerin yüzüstü dönerek boğulma riski yaşayabilecekleri görüldüğünden, artık yan yatırmak da önerilmemekte. Ayrıca, sert bir yatakta, etraflarında içine gömülüp nefessiz kalabileceği bir cisim olmaksızın ve ayak ucuna daha yakın bir şekilde yatırmak gerekiyor.
Geleneksel pek çok inanış var bebek bakımı konusunda. Bu inanışların bir kısmı artık bilimsel olarak kabul görmemekte. Örneğin; bazı yörelerimizde bebeğe ilk gelen sarımsı süt verilmez ya da ilk üç ezan boyunca bebek emzirilmez. Bu tutum, bebeğin çok gereksinim duyduğu ağız sütünü almasına engel oluyor. Bir diğer yanlış da, bebeklerin bacaklarında eğrilik olacak kaygısıyla sıkı sıkı kundak yapılmaları. Kundak yaygın inanışın aksine bacakları düzeltmiyor, tam tersine kalça çıkığına zemin hazırlıyor. Yenidoğan bebeğin ağlamasının açlığa yorulması ve doktor kontrolü olmadan anne sütüne mama ile takviye yapılması ise, hem emzirmeyi zora sokuyor, hem de annenin kendisinden şüphe duymasına neden oluyor. Böyle durumlarda bebeği tartıyoruz; bebek yeterli kilo alıyorsa ağlamaların nedeni açlık değil demektir. Bebek, meme verildiğinde sussa bile, bu ağlamanın gelişimsel bir nedeni olabilir.
|